hand

vervoeging van
	handen

Niet te verwarren met: Hand

Nederlands

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘lichaamsdeel aan uiteinde van arm’ voor het eerst aangetroffen in 701 ^[1]
uit Middelnederlands: hant verwant aan Engels: hand en Duits: Hand, Gotisch handus. Niet buiten Germaans bekend. ^[2]

Zelfstandig naamwoord

hand v

(anatomie) uiterste deel van de arm, voorbij de pols
- Zij heeft in haar hand een groot boek.
▸ Ik duwde de deur met beide handen open en zag dat er ’s nachts een dik pak sneeuw was gevallen, waarvan een stukje geel kleurde toen ik er mijn waterfles in leegde.^[3]

Uitdrukkingen en gezegden

twee handen op één buik
hand in hand gaan

Samengaan, altijd samen voorkomen

hand over hand toenemen

Steeds erger worden

Als de ene hand de ander wast worden ze allebei schoon.

Wanneer je samenwerkt en elkaar helpt, is hetgeen gebeuren moet sneller gedaan

Als je hem een vinger geeft, neemt hij de hele hand.

Als je iemand een beetje helpt, wil diegene altijd je hulp

Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht.

Kleine concrete resultaten zijn beter dan grootse plannen

De hand aan de ploeg slaan.

Flink aan het werk gaan

De hand in eigen boezem steken

De schuld (ook) bij zichzelf zoeken

De hand met iets lichten

Minder streng zijn dan normaal

De hand op iets leggen

Ergens aan kunnen komen

De hand over zijn hart strijken

De laatste hand aan iets leggen

Iets afmaken/voltooien

Een gat in zijn hand hebben

Geld te gemakkelijk uitgeven

Een kolfje naar zijn hand zijn

Dingen die hij erg graag doet

Ergens de hand voor in het vuur steken

Heel erg zeker weten dat iets zo is

Iemand de hand boven het hoofd houden

Hem/haar beschermen

Iemand iets aan de hand doen

Iemand een suggestie geven

Iemand naar zijn hand zetten

Iemand precies laten doen wat hij wil

Iemand op z'n hand hebben

Iemand hebben die hem steunt

Iets achter de hand hebben

Iets ter beschikking hebben voor wanneer het nodig mocht zijn (bv nood)

Iets uit de eerste hand hebben

Ergens zelf bij zijn geweest of hebben meegemaakt

Iets van de hand doen

Iets weggeven of verkopen

In de hand werken

Iets helpen erger worden

In handen vallen van

In de macht komen van iets of iemand

∗ Toen Myra in handen viel van de Mohammedanen, brachten Italiaanse kooplieden in 1087 het kostbare gebeente van Nicolaas naar Bad in Apulië ( Zuid-Italië ).^[4]

Met de hand op het hart

Eerlijk en gemeend

Met de hoed in de hand komt men door het ganse land.

Iemand die vriendelijk is bereikt meer in het leven dan iemand die onaardig en onbeleefd is

niets in de handen, niets in de zakken
Van de hand in de tand leven

Zo gauw iets verdiend is het meteen weer uitgeven

Zich met hand en tand verzetten

Zich zich heftig verzetten en er alles aan doen om het niet te laten doorgaan

Zijn hand in een wespennest steken

Zich bemoeien met een problematisch onderwerp en wellicht daardoor zelf moeilijkheden krijgen

Zwaar op de hand zijn

Allerlei risico's zien en met vele bezwaren (of dit aan moeten horen)

Aan de hand zijn

Gebeuren

Aan de beterende hand zijn

Herstellende zijn

De hand / handen aftrekken van

Zich niet meer bezighouden met, zich afkeren van

De hand aan de ploeg slaan

Flink aan het werk gaan

De hand aan zichzelf slaan

1)Masturberen 2) Zelfmoord plegen

De hand boven het hoofd houden

in bescherming nemen, (ten onrechte) buiten schot houden

De handen in onschuld wassen

De verantwoordelijkheid (voor iets vervelends) geheel van zich afschuiven

De handen wassen

Naar het toilet gaan

Een hand geven

Begroeten door middel van het vasthouden van elkaars hand

∗ Er waren volwassenen die kinderen geen hand gaven. Maar dat deed zij wel.^[5]

Er zijn hand voor in het vuur steken

Iets overtuigend garanderen

Ergens de hand in hebben

Iets veroorzaakt hebben, (mede)verantwoordelijk voor iets zijn

Iemand de hand reiken

een poging tot verzoening doen, iemand tegemoet komen

Iets van de hand doen

iets verkopen

Met de hand gemaakt

niet machinaal gemaakt

Uit de hand lopen

onbeheersbaar worden

∗ In de afgelopen dagen liepen de protesten van de boeren uit de hand. Snelwegen werden geblokkeerd, minister Christianne van der Wal en Kamerleden Derk Boswijk en Tjeerd de Groot werden thuis opgezocht en bedreigd. Bij Van der Wal braken boze boeren met geweld door een politieblokkade.^[6]

Voor de hand liggen

vanzelfsprekend zijn

• Klimaatverandering is een voor de hand liggend gevaar voor de Malediven, waarvan het grootste deel nauwelijks boven de zeespiegel uitstijgt. ^[7]

∗ Hierover viel niet met een Zweed te praten, terwijl het onderwerp onaangenaam voor de hand lag.^[8]

zijn hand niet omdraaien voor

zonder enige moeite doen

Vertalingen

1. uiterste deel van de arm, voorbij de pols

Afrikaans: hand ^(af)
Akkadisch: qâtu
Albanees: dorë ^(sq)
Angelsaksisch: hand ^(ang) v, folm ^(ang) v
Arabisch: يَد ^(ar), يد ^(ar) (yad)
Baskisch: esku ^(eu)
Bretons: dorn ^(br) m
Catalaans: mà ^(ca) v
Chinees: 手 ^(zh) (shuǒ)
Cornisch: luf ^(kw)
Deens: hånd ^(da)
Duits: Hand ^(de) v
Engels: hand ^(en)
Erzja: кедь (ked)
Esperanto: mano ^(eo)
Estisch: käsi ^(et)
Faeröers: hond ^(fo) v
Fins: käsi ^(fi)
Frans: main ^(fr) v
Fries: hân ^(fy)
Georgisch: ხელი ^(ka)
Grieks: χέρι ^(el) o (khéri)
Guarani: po ^(gn)
Hawaïaans: lima
Hebreeuws: יד ^(he) v (yad) , כף יד ^(he)
Hindi: हाथ ^(hi)
Hongaars: kéz ^(hu)
Ido: manuo ^(io)
Iers: lámh ^(ga) v
IJslands: hönd ^(is)
Iloko: ima
Indonesisch: tangan ^(id)
Interlingua: mano ^(ia)
Italiaans: mano ^(it) v
Japans: 手 ^(ja) (て) (te)
Karelisch: käsi
Kituba: nkoko (meervoud moko)

Koerdisch: dest ^(ku) m, lep ^(ku) m, kef ^(ku) v
Koongo: diboko
Koreaans: 손 ^(ko) (son)
Latijn: manus ^(la) v
Litouws: ranka ^(lt)
Malayalam: കൈ ^(ml) (kai)
Maleis: tangan ^(ms)
Manx: laue ^(gv) v
Maori: ringa ^(mi)
Nahuatl: maitl ^(nah)
Nedersorbisch: ruka ^(dsb)
Noors: hånd ^(no) g, hand ^(no) g
Nynorsk: hand ⁽ⁿⁿ⁾ v
Oppersorbisch: ruka ^(hsb)
Perzisch: دَست ^(fa) (dæst)
Pools: dłoń ^(pl) v
Portugees: mão ^(pt) v
Quechua: maki ^(qu)
Roemeens: mână ^(ro) v
Russisch: рука ^(ru) v, кисть руки ^(ru) v (kist’ rukí)
Sardisch: manu ^(sc) v
Schots-Gaelisch: làmh ^(gd) v (meervoud làmhan)
Shuar: ewéj, uwej
Sloveens: roka ^(sl) v
Slowaaks: ruka ^(sk) v
Spaans: mano ^(es) v
Swahili: mkono ^(sw)
Tagalog: kamáy ^(tl)
Thai: มือ ^(th) (meu)
Tsjechisch: ruka ^(cs) v
Tupinambá: pó
Turks: el ^(tr)
Vietnamees: tay ^(vi), bàn tay ^(vi)
Welsh: llaw ^(cy) v
Wepsisch: käzi ^(vep)
Xhosa: isandla
Zweeds: hand ^(sv) g

het heft in handen nemen

Duits: die Sache selbst in die Hand nehmen

iets van de hand doen

Duits: etwas verkaufen ^(de)

uit de hand lopen

Werkwoord

hand

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van handen
- Ik hand.
gebiedende wijs van handen
- Hand!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van handen
- Hand je?