oog

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

oog

[1] Een oog.

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  oog    (hulp, bestand)
• IPA: / ox / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /oχ/
  • (Vlaanderen, Brabant): /ox/
  • (Limburg): /oːx/

Woordafbreking

• oog

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘gezichtsorgaan’ voor het eerst aangetroffen in 901

afkomstig van: Middelnederlands: oghe Oudnederlands: ōga Germaans: *augô Indo-Europees: *h₃ekʷ-

Verwant in Germaans: West: Engels: eye (Angelsaksisch: ēaġe), Duits: Auge, (Oudhoogduits: ouga), Fries: each, ug, ooge (Oudfries: āge) Noord: Zweeds: öga, Deens, øje, Noors/IJslands: auga, (Nynorsk: øye, Oudnoords: auga), Faeröers: eyga Oost: Gotisch: augo

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	oog	ogen
verkleinwoord	oogje	oogjes

Zelfstandig naamwoord

oog o

1. (anatomie) een gezichtsorgaan van een mens of dier voor het waarnemen van lichtprikkels

   • Zijn oog functioneert niet correct meer. 

2. een blik die men op iets richt

   • Alle ogen waren op die man gericht. 

3. elk van de putjes op dobbel- en dominostenen die de waarde ervan aangeven

   • De ogen van de dobbelsteen waren licht beschadigd. 

4. een oogvormige opening van sommige voorwerpen

   • Er zat een draad door het oog van een naald. 

5. een hoefijzervormig ringetje aan kledingstukken waarin een haakje wordt bevestigd
6. een uitgevloeide druppel vet op soep
7. de knop van een plant
8. plek op een aardappel waar bij het uitlopen een worteltje kan ontstaan
9. oogvormig versiersel op de staart van pauwen en op de vleugels van sommige vlinders
10. het centrum van een cycloon waar windstilte heerst

    • Zijn huis was middenin het oog van de cycloon gepositioneerd. 

11. alleen in toponiemen: eiland

Hyponiemen

   

Rottumeroog Schiermonnikoog Zevenoog adelaarsoog afstemoog ankeroog arendsoog argusoog baanoog babyoog bijoog blaasoog blauwoog bontoog bruinoog cameraoog cycloopsoog drieogig duivelsoog eenoog eksteroog facetoog facettenoog ganzenoog gazelleoog geestesoog geitenoog gierenoog glasoog goudoog groenoog grootogig grootoog haviksoog hazenoog hijsoog hondenoog judasoog kalfsoog katoog kattenoog kennersoog kerkzesoog kinderoog knipoog koeienoog koeoog kolfoog koloog kookoog kraaloog kraanoog kunstoog laseroog lasoog lauwersoog leepoog leioog lekenoog linkeroog lodderoog lynxoog mensenoog moederoog nairobi-oog negenoog nesteloog ossenoog paardenoog pauwenoog pauwoog prutoog puiloog puntoog rechteroog reeënoog roodoog runderoog scheeloog schelvisoog schildersoog schroefoog sleepoog speurdersoog spleetoog tijgeroog timmermansoog traanoog trekoog triloog tweeogig uilenoog vaderoog valkenoog varkensoog veteroog vetoog vieroog visoog vissenoog vliegenoog vrouwenoog weeroog witoog zevenoog zwartogig zwartoog

Afgeleide begrippen

   

blauwogig drieogig eenogig grootogig hand-oogcoördinatie hologig honderdogig ogen ogenbadje ogenblik ogendienaar ogendienst ogendokter ogendraaier ogendracht ogengloed ogenklaar ogenlicht ogenmeloen ogenpaar ogenpotlood ogenschaduw ogenschijn ogenschouw ogentest ogentroost ogenveld ogenzalf ogenzwart oog-handcoördinatie oogaandoening oogafwijking oogaids oogappel oogarts oogas oogbad oogbadje oogbal oogbeschermer oogbeweging oogbindsel oogblessure oogbol oogbout oogbuis oogcontact oogcorrectie oogcrème oogdop oogdruk oogdruppels ooggel ooggetuige oogglas ooghaar oogheelkunde ooghoek oogholte ooghoogte oogjuweel oogkamer oogkanker oogkas oogklacht oogklep oogkleur oogkliniek oogknip oogkussen oogkwaal oogkwetsuur ooglap ooglaser ooglens oogletsel ooglid ooglijder ooglijk oogluikend oogmake-up oogmasker oogmeester oogmeetkunde oogmerk oogmeting oogmissie oogontsteking oogopener oogoperatie oogopslag oogpijn oogpinker oogpotlood oogprothese oogpunt oogrand oogring oogrok oogruis oogschaduw oogscheel oogschelp oogscherm oogschroef oogspecialist oogspiegel oogspier oogsplits oogstand oogstraal oogstrelend oogtalen oogtand oogtest oogverblindend oogverblinding oogvijs oogvlek oogvlies oogvocht oogvoeler oogvormig oogwater oogwenk oogwimper oogwit oogzak oogzalf oogzenuw oogzieke oogziekenhuis oogziekte oogzorg scheefogig scheelogig spleetogig tweeogig vlakogig wijdogig zwartogig

Spreekwoorden

   

oog om oog, tand om tand Oog om oog en tand om tand. wraak nemen voor onrecht dat je is aangedaan, door de dader precies hetzelfde aan te doen. Voor de komst van moderne(re) rechtsstelsels betekende dit inderdaad dat men letterlijk dat wanneer iemand een oog bij je uitstak of een tand uitsloeg, je precies hetzelfde mocht doen. En wanneer een stamlid vermoord was door iemand van een andere stam, mocht men een lid van die andere stam doden Alle / aller ogen zijn gericht op Kwatta De poppetjes van mijn ogen De splinter in andermans oog wel zien, maar niet de balk in het eigen over kleine fouten van een ander vallen, terwijl de eigen grote fouten niet worden gezien Door het oog van de naald kruipen ternauwernood aan gevaar ontsnappen Een doorn in het oog zijn ergens aan ergeren •  De PVV vindt het groene waarschuwingsbord bij Kinderboerderij Het Weusthag dat deels in het Turks is geschreven ‘een doorn in het oog’. Fractievoorzitter Jeanet Nijhof van de PVV in de gemeenteraad heeft er vragen over gesteld aan het college van b en w.   Ergens oog voor hebben ergens de waarde van inzien of aandacht voor hebben Groen en geel voor de ogen worden duizelen en/of erg van schrikken Haken en ogen geven iets heeft veel moeilijkheden Het oog is groter dan de maag. meer op het bord scheppen dan er opgegeten kan worden Het oog van de meester maakt het paard vet. het werk gebeurt beter als de baas toezicht houdt Het oog wil ook wat mensen vinden het fijn als iemand er verzorgd uitziet Het oog ziet altijd van zich af. de eigen fouten ziet men niet, maar andermans fouten altijd wel Het boze oog hebben Hoge ogen gooien een goede kans maken op iets Iemand de ogen openen iemand inzicht geven in iets wat diegene nog niet doorhad Iemand een rad voor de ogen draaien iemand op gemene wijze bedriegen Iemand met schele ogen aankijken Jaloers zijn op iemand Iemand naar de ogen zien pas iets doen als de ander toestemming geeft Iemand onder vier ogen spreken praten met iemand zonder dat anderen erbij zijn Iemand zand in de ogen strooien iemand proberen te bedriegen Iets met lede ogen aanzien jaloers zijn, Iets met spijt aanzien Iets niet met droge ogen kunnen aanzien letterlijk: gaan huilen/tranen bij het zien gebeuren van iets Iets onder ogen zien Zich iets realiseren Iets voor ogen houden Ergens steeds aan denken In het oog lopen opvallen Liefhebben als de appel van zijn oog erg veel van iemand houden Met het blote oog waarneembaar Zichtbaar zonder optische hulpmiddelen Twee ogen zien meer dan één Wat de één niet ziet, valt wellicht de ander op Uit het oog, uit het hart. als je iemand niet meer ziet vergeet je hem ook sneller Vreemde ogen dwingen de ogen van een vreemde heeft meer invloed op je dan van een bekende Wat het oog niet ziet, wat het hart niet deert. wat je niet ziet en niet weet heb je ook geen last Zijn ogen de kost geven alles goed in zich opnemen Zijn ogen voor iets sluiten doen alsof iets er niet is Zo op het oog Afgaand op een oppervlakkige indruk

Vertalingen

    1. een gezichtsorgaan van een mens of dier voor het waarnemen van lichtprikkels   

Afrikaans: oog (af) Albanees: sy (sq) Arabisch: عين (ar) Aragonees: güello (an) m Asturisch: güeyu (ast) m Atayal: loziq, ro-i, rao-i, raoyăk Azeri: göz (az) Baskisch: begi (eu) Bemba (Zambia): íli-insó Bretons: lagad (br) Bulgaars: око (bg) Catalaans: ull (ca) Chinees: 眼睛 (zh) Corsicaans: ochjo (co) m Deens: øje (da) o Duits: Auge (de) o Egyptisch: ỉrt Engels: eye (en) Esperanto: okulo (eo) Estisch: silm (et) Fins: silmä (fi) Frans: œil (fr) m Fries: each (fy) Galicisch: ollo (gl) Grieks: μάτι (el) Guarani: esa (gn) Hongaars: szem (hu) IJslands: auga (is) Ido: okulo (io) Indonesisch: mata (id) Interlingua: oculo (ia) Inuktitut: Inuktitut: ᐃᔨ (iu) Latijns: iji (iu) Inupiak: iri (ik) Italiaans: occhio (it) Japans: 目 (ja) め (ja) (me) Jiddisch: אױג (yi) Kazachs: көз (kk) Kirgizisch: көз (ky) Kiribatisch: mata

Koerdisch: çav (ku) m Koreaans: 눈 (ko) Kroatisch: oko (hr) Latijn: oculus (la) Lets: acs (lv) Minangkabaus: mato Nauruaans: eme (na) Nedersaksisch: oge (nds) Noordelijk Sami: čalbmi Noors: øye (no) o Nynorsk: auge (nn) o, auga (nn) Occitaans: uèlh (oc) Oekraïens: око (uk) Papiamento: wowo Perzisch: چشم (fa) Pools: oko (pl) Portugees: olho (pt) Quechua: ñawi (qu) Roemeens: ochi (ro) Russisch: глаз (ru) Schots-Gaelisch: sùil (gd) v Servisch: око (sr) Siciliaans: occhiu (scn) Siraya: mata Sloveens: oko (sl) Slowaaks: oko (sk) Spaans: ojo (es) Swahili: jicho (sw) Swazi: lî-só (ss) Taroko: dóríq, dourŭk Tibetaans: མིག་ (bo), སྤྱན་ (bo) Tsjechisch: oko (cs) o Tupinambá: esá Turks: göz (tr) Tuvaluaans: mata Vietnamees: mắt (vi) Volapük: log (vo) Welsh: llygad (cy) Wit-Russisch: вока (be) Yucateeks: ich Xhosa: iliso 5 Zweeds: öga (sv)

Werkwoord

vervoeging van
ogen

oog

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ogen
   

   • Ik oog. 

2. gebiedende wijs van ogen
   

   • Oog! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van ogen
   

   • Oog je? 

Gangbaarheid

• Het woord oog staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd 'oog' herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Afrikaans

Uitspraak

• IPA

  /uə̯χ/

  geluid

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	oog	oë

Zelfstandig naamwoord

oog

1. (anatomie) oog