spleetoog

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  spleetoog    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈspletox / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• spleet·oog

Woordherkomst en -opbouw

• samenstelling van  spleet zn  en  oog zn 
  • [1] omdat de ogen zo de vorm van een kier krijgen
  • [2] vernoemd naar de ogen met de kenmerkende huidplooi van het bovenooglid

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	spleetoog	spleetogen
verkleinwoord	spleetoogje	spleetoogjes

Zelfstandig naamwoord

spleetoog

1. half dichtgeknepen, samengeknepen maar niet geheel gesloten ogen

   ▸ Om hem heen begon de wilde cirkel weer te jagen; en op de kist, de hagelwitte schoot vol rode appels krampachtig opgetrokken, zat het kind met de felle grauwe spleetogen in het bleke onbeweeglijke gezicht te staren!

   ▸ Vannacht was hij met zijn speciale missie een eenling, een eiland, een verloren verspieder, een schaduw. Terwijl hij met spleetogen en zijn tanden op elkaar bijtend de grauwe schimmen één voor één zag wegkruipen in 't tegenover hem liggend bos, weerklonk vlakbij plotseling het donderend gehamer van een Schmeisser-mitrailleur, het onmiskenbaar signaal van de Duitsers.

   • Hij keek met spleetogen in het felle licht 

2. (metonymie) (scheldwoord) persoon van Oost-Aziatische herkomst bijvoorbeeld een Chinees, Japanner of Vietnamees

   ▸ Eerste straat, tweede straat. Juist, daar is het paaltje. Het uitzinnig dolle verkeer cirkelt er rond. Kleine taxis van oud model, witgeklede europese dames en heren in eigen prachtautos van het allerlaatste model, splinternieuw en 't allen kante fonkelend; ontelbare wielrijders en nog meer Rickshawkoelies, welke hoogwielige opene rickshaws voorttrekken, en daarin, of elegante Chinese dames, een dikbuikig mandarijn, of zelfs een volledige familie spleetogen. Af en toe vertrouwt zich ook wel een blanke aan een rickshaw toe - want al zijn deze voertuigen niet zo vlug als een auto, toch blijven deze vervoermiddelen bijna honderdmaal beterkoop dan de huurautos.

   ▸ Het gaat in zulke vaart de zwarte straat door, aan de opeengepakte Chinezen voorbij, dat ik niet eens durf om te kijken, om na te gaan, hoeveel spleetogen onder de wielen zijn geraakt. Het duurt net zo lang tot we de plaats hebben bereikt. En werkelijk! met een elegante zwaai stuurt hij de oude rammelkast over de plaats en stopt vóór een mooi huis, waarop grote letters prijken: ‘CAFE FEDERAL’.

   ▸ De poppen bij Afrika (vijf bosjesmannen) en Azië (spleetogen) zijn volgens SOS 'uiterst kwetsende en uitermate racistische attracties met onderdrukkende stereotyperingen' waarmee de Efteling 'kinderen vermaakt en tevens indoctrineert'.

   • Er komen steeds meer spleetogen als toerist naar Amsterdam. 

Synoniemen

• amandeloog

Gangbaarheid

• Het woord spleetoog staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "spleetoog" herkend door:

98 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.