doen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  doen    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈdun/

Woordafbreking

• doen

Woordherkomst en -opbouw

afkomstig van: Middelnederlands: doen Oudnederlands: duon Germaans: *dōnan Indo-Europees: *dʰeh₁-

Verwant in Germaans: Engels: do (Angelsaksisch: dōn), Duits: tun, (Oudhoogduits: tuon), Fries: dwaan, dwo (Oudfries: dūa, duā)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	doen	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

doen o

1. het verrichten van een werk

   • Tegenwoordig is niet het spreken belangrijk, maar het doen. 

naamwoord van handeling
zelfstandig	bijvoeglijk
doen	doend
daad	gedaan
gedoe	doenlijk

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
doen dun	deed det	gedaan ɣə.'dan
onregelmatig	volledig

Werkwoord

doen

1. overgankelijk een actie ondernemen

   • Laten we wat anders doen. 

2. hulpwerkwoord maakt van een ergatief werkwoord een causatieve constructie

   • De hitte van de zon deed de boter smelten. 

3. functioneren

   • Hij deed het goed op zijn werk. 

4. plaatsen

   • Hij doet de suiker in de suikerpot. 

5. ~ aan: iets beoefenen zonder dat het je beroep is

   • Hij deed aan berg beklommen. 

Hyponiemen

   

aandoen afdoen bedoen bijdoen binnendoen boosdoen dichtdoen dienstdoen dooddoen doordoen goeddoen grootdoen herdoen indoen losdoen meedoen misdoen nadoen nederdoen neerdoen nietsdoen omdoen onderdoen ontdoen opdoen opendoen overdoen samendoen tekortdoen tenietdoen terugdoen toedoen uitdoen vandoen verdoen voldoen voordoen voortdoen wederdoen wegdoen weldoen zakendoen

Afgeleide begrippen

   

boosdoenster dikdoener doe-vakantie doeboek doelang doenbaar doendenken doener doenerig doeniet doening doenlijk dooddoener dusdanig gedaante gedoe genoegdoening grootdoener hoedanig kwaaddoener nietsdoener uitdoener weldoener wonderdoener zelfdoener

Uitdrukkingen en gezegden

• doen alsof je neus bloedt

doen alsof er niets belangrijks gebeurt

• een dronkemansgebedje doen zijn

• in goeden doen

rijk zijn

• opgeld doen

(van een mening) waar veel mensen het mee eens zijn

• [1]: aangifte doen

bij de politie zeggen dat er een misdaad is gepleegd

• [1]: aangifte doen

zeggen hoeveel je bezit en verdient aan de belastingdienst

• [1]: aangifte doen

bij de gemeente vertellen dat er een kind geboren is

• [1]: cadeau doen

als geschenk geven

• [1]: een beroep op iets of iemand doen

vragen of iemand iets kan doen

• [1]: iets van de hand doen

iets verkopen

• [1]: iets vriendelijk doen

• zich te goed doen aan

met smaak iets eten

• iets gedaan krijgen

zorgen dat iemand iets doet

• er is niets aan te doen

iets is vervelend maar het kan niet minder vervelend gemaakt worden

Vertalingen

    1. een actie ondernemen   

Balinees: gae Bulgaars: правя (bg), върша (bg) Deens: aflægge (da), lave (da), gøre (da) Duits: machen (de), tun (de) Engels: do (en) Filipijns: gumawa Fins: tehdä (fi) Frans: faire (fr) Fries: dwaen (fy), onmeitsje (fy) Grieks: κάνω (el) Italiaans: fare (it) Japans: する (ja), なす (ja) Latijn: facere (la)

Noors: gjøre (no) Nynorsk: gjera (nn), gjere (nn) Oudnoords: greiða, hráða, reiða, smíða Papiamento: hasi Pools: robić (pl) Portugees: fazer (pt) Russisch: делать (ru) (délat') (imperfectief), сделать (ru) (cdélat') (perfectief) Sloveens: delati (sl) početi (sl) Spaans: hacer (es) Vietnamees: làm (vi) Zweeds: göra (sv)

    aangifte doen   

Bulgaars: подавам жалба Duits: Anzeige erstatten

    cadeau doen   

Bulgaars: подарявам подарък Duits: schenken (de)

    een beroep op iets of iemand doen   

Duits: etwas oder jemanden in Anspruch nehmen

    iets van de hand doen   

Duits: etwas verkaufen (de)

    iets vriendelijk doen   

Duits: etwas freundlich tun

Oudnoords: blíða

Gangbaarheid

• Het woord doen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd 'doen' herkend door

100 %	van de Nederlanders
99 %	van de Vlamingen.

Middelnederlands

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd		voltooid deelwoord
	enkelvoud	meervoud
doen	dede	daden	ghedoen
onregelmatig	volledig

Werkwoord

doen

1. doen

Noors

Woordafbreking

• do·en

Naar frequentie	16428

Zelfstandig naamwoord

doen, m

1. bepaalde vorm nominatief enkelvoud van do (toon)

Zelfstandig naamwoord

doen, m

1. bepaalde vorm nominatief enkelvoud van do (toilet)

Schrijfwijzen

• doet, o

Nynorsk

Woordafbreking

• do·en

Zelfstandig naamwoord

doen, m

1. bepaalde vorm nominatief enkelvoud van do (toon)

Zelfstandig naamwoord

doen, m

1. bepaalde vorm nominatief enkelvoud van do (toilet)

Schrijfwijzen

• doet, o