doen

naamwoord van handeling
doen	doend
daad	gedaan
gedoe	doenlijk

Nederlands

Uitspraak

Geluid: doen (hulp, bestand)
IPA: / dun / (1 lettergreep)

Woordafbreking

doen

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘handelen, plaatsen’ voor het eerst aangetroffen in 901 ^[1] ^[2]

afkomstig van:

Middelnederlands: doen

Oudnederlands: duon

Germaans: *dōnan

Indo-Europees: *dʰeh₁-

Verwant in Germaans:

Engels: do (Angelsaksisch: dōn), Duits: tun, (Oudhoogduits: tuon), Fries: dwaan, dwo (Oudfries: dūa, duā)

Verwant in Romaans:
Frans: faire
Italiaans: facere
Latijn: facere
Spaans: hacer

Werkwoord

doen

overgankelijk een actie ondernemen
- Laten we wat anders doen.
▸ Het zal u zijn opgevallen dat het hotel hier en daar sporen vertoont van achterstallig onderhoud. We hebben nu eenmaal niet zoveel gasten meer als vroeger. Ook daaraan wil meneer Wang iets doen. Hij streeft naar een volle bezetting.^[3]
hulpwerkwoord maakt van een ergatief werkwoord een causatieve constructie
- De hitte van de zon deed de boter smelten.
functioneren
- Hij deed het goed op zijn werk.
plaatsen
- Hij doet de suiker in de suikerpot.
~ aan: iets beoefenen zonder dat het je beroep is
- Hij deed aan bergbeklimmen.

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Uitdrukkingen en gezegden

doen alsof je neus bloedt

doen alsof er niets belangrijks gebeurt

een dronkemansgebedje doen zijn

in goeden doen

rijk zijn

opgeld doen

(van een mening) waar veel mensen het mee eens zijn

[1]: aangifte doen

bij de politie zeggen dat er een misdaad is gepleegd

[1]: aangifte doen

zeggen hoeveel je bezit en verdient aan de belastingdienst

[1]: aangifte doen

bij de gemeente vertellen dat er een kind geboren is

[1]: cadeau doen

als geschenk geven

[1]: een beroep op iets of iemand doen

vragen of iemand iets kan doen

[1]: iets van de hand doen

iets verkopen

[1]: iets vriendelijk doen

zich te goed doen aan

met smaak iets eten

iets gedaan krijgen

zorgen dat iemand iets doet

er is niets aan te doen

iets is vervelend maar het kan niet minder vervelend gemaakt worden

Vertalingen

1. een actie ondernemen

Balinees: gae
Bulgaars: правя ^(bg), върша ^(bg)
Deens: aflægge ^(da), lave ^(da), gøre ^(da)
Duits: machen ^(de), tun ^(de)
Engels: do ^(en)
Filipijns: gumawa
Fins: tehdä ^(fi)
Frans: faire ^(fr)
Fries: dwaen ^(fy), onmeitsje ^(fy)
Grieks: κάνω ^(el)
Italiaans: fare ^(it)
Japans: する ^(ja), なす ^(ja)
Latijn: facere ^(la)

Noors: gjøre ^(no)
Nynorsk: gjera ⁽ⁿⁿ⁾, gjere ⁽ⁿⁿ⁾
Oudnoords: greiða, hráða, reiða, smíða
Papiaments: hasi
Pools: robić ^(pl)
Portugees: fazer ^(pt)
Russisch: делать ^(ru) (délat') (imperfectief), сделать ^(ru) (cdélat') (perfectief)
Sloveens: delati ^(sl) početi ^(sl)
Spaans: hacer ^(es)
Vietnamees: làm ^(vi)
Zweeds: göra ^(sv)

aangifte doen

Bulgaars: подавам жалба
Duits: Anzeige erstatten

cadeau doen

Bulgaars: подарявам подарък
Duits: schenken ^(de)

een beroep op iets of iemand doen

Duits: etwas oder jemanden in Anspruch nehmen

iets van de hand doen

Duits: etwas verkaufen ^(de)

iets vriendelijk doen

Duits: etwas freundlich tun

Oudnoords: blíða

Zelfstandig naamwoord

doen o

het verrichten van een werk
- Tegenwoordig is niet het spreken belangrijk, maar het doen.

Gangbaarheid

Het woord doen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "doen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[4]

Verwijzingen

↑ "doen" in: Sijs, Nicoline van der, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ doen op website: Etymologiebank.nl
↑ Pfeiffer, Ilja Leonard “Grand Hotel Europa” (2018), De Arbeiderspers , ISBN 978-90-295-2622-7, p. 16
↑ Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be

Middelnederlands

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd		voltooid deelwoord
onbepaalde wijs	enkelvoud	meervoud	voltooid deelwoord
doen	dede	daden	ghedoen
onregelmatig	volledig

Werkwoord

doen

doen
«Ende hi sal alle daghe doen een lam onbesmet van dien seluen iaer. in holocaust den here. Altoes sal hij des morghens dat doen. -- 1477»^[1]
En hij zal den Heer dagelijks een brandoffer offeren, een eenjarig lam zonder gebrek; dit zal hij elken morgen offeren. - Ezechiël 46-13

Voegwoord

doen

toen
«ENde van sauls huse was een knape die ciba hete. Ende doen die coninc tot hem geropen hadde: soe seide hi hem. Bistu cyba? Hi antwoerde Ic bin dijn knecht. -- 1477»^[2]
En er was een knecht van het huis van Saul, genaamd Ziba; dien riepen zij tot David. En de koning sprak tot hem: Zijt gij Ziba? Hij sprak: Ja, uw knecht - 2 Samuël 9:2