onder

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  onder    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈɔndər / (2 lettergrepen); /ˈɔn.dər/

Woordafbreking

• on·der

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord, de betekenis van ‘voorzetsel’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901

afkomstig van: Middelnederlands: onder Oudnederlands: under Germaans: *under Indo-Europees: *n̥tér

Verwant in Germaans: West: Engels: under (Angelsaksisch: under), Duits: unter, (Oudhoogduits: untar), Fries: ûnder (Oudfries: under) Noord: Zweeds/Deens/Noors: under, (Oudnoords: undir), IJslands/Faeröers: undir Oost: Gotisch: undar

		vnw. bijw.
voorzetselbijwoord		onder
persoonlijk		eronder
aanwijz.	nabij	hieronder
	veraf	daaronder
vragend/betrekk.		waaronder

Bijwoord

onder

1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord zoals onderlopen

   • De polder liep door de dijkdoorbraak geheel onder. 

2. prepositioneel deel van een voornaamwoordelijk bijwoord zoals waaronder

   • Dit is het hoofdstuk waar dit onder gerangschikt is. 

Uitdrukkingen en gezegden

• ten onder gaan

de verliezer zijn van een strijd, gewoonlijk met dodelijke gevolgen

∗ In vergelijking met andere gokverslaafden was het risico hanteerbaar, als ze de aandelen tenminste niet gingen belenen om nieuwe te kopen en die dan weer te belenen. Anders kon iemand er nauwelijks aan ten onder gaan als hij zijn dagen, en in het ergste geval zijn nachten, besteedde aan korte aandelentransacties.

Vertalingen

    1. bijwoordelijk deel van een scheidbaar werkwoord zoals onderlopen.   

Duits: unter (de)

    2. prepositionaal deel van een voornaamwoordelijk bijwoord zoals waaronder.   

Duits: unter (de)

Voorzetsel

onder

1. op een plaats die lager gelegen is dan het aangeduide

   • Hij zit onder de boom. 

   ▸ Door een kier onder de deur kwamen er steeds sneeuwvlokken naar binnen gewaaid en ik voelde mijn slaapzak langzaam vochtig worden.

Uitdrukkingen en gezegden

• onder meer

Hyponiemen

• achteronder, daaronder, eronder, ervanonder, hieronder, kopje-onder, linksonder, rechtsonder, vanonder, vooronder, waaronder

Afgeleide begrippen

   

onder leiding van onderaan onderaannemer onderaards onderaf onderafdeling onderantenne onderarm onderbeen onderbelichten onderbetalen onderbewust onderbewuste onderbewustzijn onderbezetting onderbieden onderbinden onderbord onderbouw onderbouwen onderbreken onderbrengen onderbroek onderbuik ondercommissaris onderdak onderdeel onderdeks onderdeur onderdeurtje onderdijk onderdirecteur onderdoen onderdominant onderdompelen onderdoor onderdorpel onderdruk onderdrukken onderdrukkend onderduiken ondereen onderfosforigzuur ondergaan ondergaand ondergang ondergeschikt ondergetekende ondergist ondergoed ondergraven ondergreep ondergrens ondergrond ondergronds onderhand onderhandelen onderhands onderhavig onderhemd onderhevig onderhoud onderhouden onderhoudend onderhout onderhuids onderhuren onderhuur onderin onderjufferblok onderjurk onderkaak onderkant onderkast onderkennen onderkin onderkleding onderkleed onderkoelen onderkomen onderkoning onderkruipen onderlaag onderlaken onderlangs onderleggen onderlichaam onderliggen onderliggend onderlijf onderlijk onderlijn onderlijnen onderling onderlip onderlopen onderluitenant ondermaans ondermet ondermijnen ondermijnend onderminister ondernemen ondernemend onderofficier onderonsje onderontwikkeld onderop onderpand onderpastoor onderrichten onderrok onderrug onderschatten onderscheid onderscheiden onderscheppen onderschikken onderschrift onderschrijden onderschrijven onderschuiven ondershands ondersneeuwen onderspannen onderspit onderstaan onderstaand onderstand ondersteek ondersteken onderstel onderstellen ondersteunen ondersteunend onderstrepen onderstromen onderstroom onderstuiven onderstutten ondertand ondertapijt ondertekenen ondertemperatuur ondertitel ondertoon ondertrouw ondertrouwen ondertuigd ondertussen onderuit ondervangen onderverdelen onderverdeling onderverhuren ondervertegenwoordiging onderverzekerd ondervinden ondervlak ondervoed ondervoeden ondervoeding ondervragen onderwaarderen onderwater onderweg onderwereld onderwerp onderwerpen onderwijl onderwijs onderwijzen onderwijzend onderzee onderzees onderzetten onderzijde onderzoek onderzoeken onderzoekend twee-onder-een-kapwoning

Uitdrukkingen en gezegden

   

Onder de duim hebben iets goed kunnen/beheersen Onder de duim houden in bedwang houden, iemand de baas zijn Onder de groene zoden liggen begraven zijn Onder de hamer komen openbaar op ene veiling verkocht worden Onder de neus wrijven duidelijk zeggen wat er van gevonden wordt Onder de pannen zijn Onder de pantoffel zitten thuis niets te vertellen hebben Onder de plak zitten niets durven tenzij de partner het goed vindt Onder de roos iemand iets vertellen wat die niet aan anderen vertellen mag Onder de schoenzolen schrijven ergens niets van terecht komen Onder de voet raken vallen onder de voeten geven Onder de wol kruipen naar bed gaan Onder een gelukkig gesternte geboren zijn altijd voorspoed hebben en gelukkig zijn Onder één hoedje spelen samen iets oneerlijks doen Onder een hoedje te vangen zijn niet veel zeggen of mak zijn Onder en boven de wet zijn zich niet aan de regels hoeven te houden Onder het juk moeten doorgaan zich aan andermans macht moeten onderwerpen Onder het mes zitten een examen hebben ofwel: in angstige omstandigheden zitten Onder iemands duiven schieten klanten bij een ander overhalen om klant te worden bij jou Onder valse vlag varen zich voordoen als een ander of zich anders voordoen Onder water zijn afwezig zijn Onder zeil gaan gaan rusten of slapen ofwel: vertrekken of weggaan onder vuur dat iets of iemand kritiek op iemand anders heeft onder vuur genomen worden iemand levert veel kritiek op iemand onder vuur komen te liggen iemand levert veel kritiek op je onder vuur nemen je levert zelf veel kritiek op iemand Een adder(tje) onder het gras een gemene bedoeling die ergens achter schuilt, een verborgen valstrik/dubbele bodem van iets Er schuilt een addertje onder het gras het lijkt mooi, maar pas op! Het niet onder stoelen of banken steken je niet stil houden, maar je mening openlijk uiten Iemand onder de kin strijken vriendelijke of vleiende dingen tegen iemand zeggen Iemand onder handen nemen iemand flink aanpakken Iemand onder schot houden Iemand onder vier ogen spreken praten met iemand zonder dat anderen erbij zijn Iemand onder zijn vleugels nemen iemand beschermen of verzorgen Iemand een hart onder de riem steken of Iemand een riem onder het hart steken iemand moed inspreken Iemand een steek onder water geven tegen iemand lelijke dingen zeggen op een bedekte/verborgen wijze Iemand het bloed onder de nagels vandaan halen schuldeisers die iemand het bedrag tot op de laatste cent laten betalen ofwel: iemand verschrikkelijk irriteren Iemand iets onder de roos vertellen iemand in het geheim iets meedelen. Iets onder de knie hebben/krijgen Iets kunnen of leren kunnen Iets onder de knie krijgen Iets onder de leden hebben niet helemaal gezond zijn Iets onder de loep nemen iets nauwkeurig onderzoeken Iets onder ogen zien Zich iets realiseren Is Saul onder de profeten? niet verwachten dat iemand er ook aanwezig is Met zijn ziel onder de arm lopen zich vervelen Niets nieuws onder de zon zijn een opmerking/etc die nieuw lijkt maar al eerder gezegd is Zijn licht niet onder de korenmaat zetten meespreken, je mening geven en laten merken dat je er iets van weet zwaar onder vuur liggen veel kritiek ontvangen

Vertalingen

    1. op een plaats die lager gelegen is dan het aangeduide.   

Duits: unter (de), unterhalb (de)

    1. niet gesorteerd   

Engels: under (en), underneath (en) Fins: alla (fi), alapuolella (fi) Frans: en dessous (fr) Grieks: κάτω από (el) (káto apó) Ido: sub (io)

Papiaments: bou di Portugees: abaixo (pt) Spaans: abajo (es) Vietnamees: dưới (vi), ở dưới (vi)

Gangbaarheid

• Het woord onder staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "onder" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

Voorzetsel

onder

1. onder

Nedersaksisch

Voorzetsel

onder

1. onder

Stellingwerfs

Voorzetsel

onder

1. onder