vrij

Niet te verwarren met: vrij.

Nederlands

Uitspraak

• [bijvoeglijk naamwoord], [bijwoord], [zelfstandig naamwoord 1], [werkwoord]
  • Geluid:  vrij    (hulp, bestand)
  • IPA: / vrɛɪ / (2 lettergrepen)
• [zelfstandig naamwoord 2]
  • Geluid:  vrijdag    (hulp, bestand)
  • IPA: / ˈvrɛidɑx / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• vrij

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘niet belemmerd, niet onderworpen of bezet’ voor het eerst aangetroffen in 701.
• [bijvoeglijk naamwoord]: Middelnederlands vrī ‘vrij, edel, heerlijk, blij’, uit Oudnederlands frī ‘ongebonden’, ontwikkeld uit Oergermaans *frijaz ‘vrij’, oorspronkelijk ‘bemind, geliefd’, bij Indo-Europees *priHó-, nultrap van *preiH- ‘liefhebben’, waartoe ook Welsh rhydd ‘vrij’, Avestisch friia- ‘geliefd, dierbaar’ en Sanskrit priyá- ‘id.’ behoren. Evenals Nederduits free, Duits frei en Fries frij.
• [zelfstandig naamwoord 1] (verkorting) van vrijloop
• [zelfstandig naamwoord 2] (verkorting) van vrijdag

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	vrij	vrijer	vrijst
verbogen	vrije	vrijere	vrijste
partitief	vrijs	vrijers	-

Bijvoeglijk naamwoord

vrij

1. niet de genoemde tekortkoming hebbend, niet onderhevig aan, ongevoelig voor, zonder b.v. accijnsvrij, loodvrij etc.
2. ongebonden, niet in beweging beperkt

   ▸ Ik had het mooi gevonden om de vrije flowerpowertijd van de jaren zestig te hebben beleefd.

3. beschikbaar
4. gratis
5. niet vallend onder of beperkt door een bepaald gezag, jurisdictie

   ▸ "Onderzoekers zijn hier welkom": Macron was vandaag kritisch over het beleid van zijn Amerikaanse collega. "Wie had ooit kunnen denken dat zo'n grote democratie, met een economie die juist steunt op vrije wetenschap, zo'n grote fout zou maken", zei Macron. Amerikaanse onderzoekers zijn hier welkom, voegde hij eraan toe. En om ze op te vangen heeft Parijs 100 miljoen euro beschikbaar. "Europa moet een toevluchtsoord zijn voor wetenschappers die worden bedreigd."

6. vrijmoedig
7. (van onderwijs) niet van de overheid uitgaand, niet openbaar

Antoniemen

• onvrij

Hyponiemen

   

aardgasvrij abonnementsvrij aflossingsvrij alcoholvrij allergeenvrij antraxvrij asbestvrij atoomvrij autovrij bacterievrij barrièrevrij belastingvrij blessurevrij boetevrij bomvrij brandvrij cafeïnevrij cashvrij chipvrij chloorvrij computervrij coronavrij dierproefvrij dopingvrij drugsvrij filevrij fosfaatvrij fossielvrij frank en vrij gastvrij gasvrij gentechvrij ggo-vrij giftvrij gifvrij glutenvrij gmo-vrij granaatvrij halfvrij handenvrij heffingsvrij hoestvrij hondvrij houtvrij huiswerkvrij ijsvrij inbraakvrij inflatievrij invoerrechtenvrij kalifaatvrij kernvrij kernvrijs kernwapenvrij kiemvrij kindervrij kindvrij klachtenvrij kogelvrij koortsvrij kreukvrij krimpvrij kruisingsvrij kwetsuurvrij kwikvrij lactosevrij laddervrij lastvrij latexvrij lekvrij lesvrij loodvrij luisvrij menstruatievrij mijnenvrij mobielvrij motvrij nicotinevrij nutsvrij ob-vrij onderhoudsvrij onderhoudvrij ongevalsvrij ongevalvrij pachtvrij pesticidevrij piepvrij pijnvrij pluimveevrij pornovrij portvrij premievrij proefdiervrij receptvrij rechtenvrij reclamevrij regelvrij regiovrij rijksvrij risicovrij roestvrij rookvrij roostervrij schadevrij scherfvrij scheutvrij schokvrij schoolvrij schootvrij schotvrij schuldenvrij siliconenvrij simlockvrij slaafvrij smetvrij sneeuwvrij spanningsvrij spelingvrij splintervrij stofvrij storingsvrij storingvrij stormvrij stressvrij strijkvrij suikervrij taksvrij teervrij tippelvrij tochtvrij tolvrij transfervrij trekvrij trillingvrij trilvrij vergunningsvrij vergunningvrij verkeersvrij vetvrij virusvrij vlekvrij vlekvrijs vochtvrij voetvrij voetvrijs vogelvrij vonkvrij vormvrij vorstvrij vrachtvrij vuurwerkvrij waardevrij watervrij weigervrij zeurvrij ziektevrij zorgenvrij zuurvrij zuurvrijs zwavelvrij

Afgeleide begrippen

   

Goede Vrijdag vrij leren vrij-katholiek vrij-op-naamprijs vrijaf vrijbank vrijberoepsbeoefenaar vrijbiljet vrijblijvend vrijboord vrijbrief vrijbuiten vrijburger vrijdag vrijdenken vrijdenkend vrijdenker vrijdenkster vrijdom vrijdragend vrijduiken vrije dag vrije indirecte rede vrije markt vrije meningsuiting vrije tijd vrije wil vrije-uitloopei vrije-uitloopkip vrijeigen vrijelijk vrijen vrijgave vrijgeboren vrijgeest vrijgelatene vrijgeleide vrijgepleite vrijgeven vrijgevestigd vrijgevig vrijgezel vrijgezellin vrijgraaf vrijgraafschap vrijhandel vrijhandelaar vrijhaven vrijheer vrijheid vrijhof vrijhouden vrijig vrijkaart vrijkaartje vrijkennen vrijkomen vrijkoop vrijkopen vrijkorps vrijkwartier vrijlaten vrijloop vrijlopen vrijlot vrijloten vrijmacht vrijmaken vrijman vrijmarkt vrijmetselaar vrijmetselarij vrijmoedig vrijpion vrijplaats vrijpleister vrijpleiten vrijpoes vrijpostig vrijroosteren vrijschop vrijspelen vrijspraak vrijspreken vrijstaan vrijstaand vrijstaat vrijstad vrijstellen vrijstellend vrijtrap vrijuit vrijval vrijvallen vrijvaren vrijvechten vrijverklaren vrijvrouw vrijwaren vrijwel vrijwillig vrijworp vrijzetten vrijzinnig

Verwante begrippen

• vr, vr.

Uitdrukkingen en gezegden

• Frank en vrij

• Het vragen staat vrij, maar 't weigeren er bij

• Vragen is vrij

iedereen heeft de gelegenheid om vragen te stellen

• Vragen staat vrij

iedereen heeft de gelegenheid om vragen te stellen

• Zo vrij als een vogeltje in de lucht

alles kunnen doen en laten wat iemand wil

Verwante begrippen

• los, losbandig, onbelemmerd, onbezet, ontheven, open, vacant, vlot

Vertalingen

    1. ongebonden, niet in beweging beperkt   

Afrikaans: vry (af) Duits: frei (de) Engels: free (en) Frans: libre (fr) Italiaans: libero (it) m Latijn: liber (la)

Pools: wolny (pl) m Roemeens: liber (ro) m, liberă (ro) v Russisch: свободный (ru) Spaans: libre (es) Waals: libe (wa)

_{Niet in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Taalunie als bijwoord}

Bijwoord

vrij

1. tamelijk

Vertalingen

    1.   

Engels: enough (en), quite (en), rather (en), sufficiently (en) Oekraïens: досить (uk)

Russisch: довольно (ru) Spaans: bastante (es)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	vrij	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

de vrij m

1. vrijloop

   • Piet, gooi hem even in de vrij 

2. (afkorting), (tijdrekening), (dag) vrijdag, de vijfde dag van de werkweek

   «Open: di, woe, do, vrij; dicht: zat, zo, ma.»

   Geopend op dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag; gesloten op zaterdag, zondag en maandag.

Opmerkingen

• [2] Echte afkortingen worden als regel met een punt geschreven: vrij., maar in opsommingen waar uit de context al duidelijk is dat het om de naam van een weekdag gaat is het gebruikelijk om de punt weg te laten.

Schrijfwijzen

• [2] vr

Werkwoord

vervoeging van
vrijen

vrij

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vrijen
   

   • Ik vrij. 

2. gebiedende wijs van vrijen
   

   • Vrij! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vrijen
   

   • Vrij je? 

Gangbaarheid

• Het woord vrij staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "vrij" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Wikipedia: vrij
• Wikipedia: vrijloop
• Wikipedia: vrijdag