god

Niet te verwarren met: God, gód, gōd

Nederlands

Uitspraak

Geluid: god (hulp, bestand)
IPA:
- (Noord-Nederland): /χɔt/
- (Vlaanderen, Brabant): /ɣɔt/
- (Limburg): /ɣɔd/

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘bovenmenselijk wezen’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 776 ^[1]

(erfwoord) afkomstig van ^[2]:

Middelnederlands: god

Oudnederlands: got ‘(de christelijke) God’ (eind 8e eeuw)

Germaans: *guda- o ‘het vereerde, geëerbiedigde’

Indo-Europees: *g^whu-tó- ^[3]

Verwant in Germaans:

West: Engels: god (Angelsaksisch: god o), Duits: Gott, (Oudhoogduits: got m), Fries: god (Oudfries: god m)

Noord: Zweeds/Deens/Noors: gud (Oudnoords: guð m, o), IJslands/Faeröers: guð

Oost: Gotisch: guð m

Verwant in andere Indoeuropese talen:

Slavisch: Russisch: говеть /govět’/ ‘vasten en ter communie gaan’, (verouderd) ‘eerbiedigen, vereren’ (Oudkerkslavisch: говѣти /gověti/ ‘eerbiedigen, vereren’)

Romaans: Latijn: favēo ‘begunstigen’ ^[4]

Zelfstandig naamwoord

god m

(religie) hypothetisch bovennatuurlijk wezen dat verantwoordelijk wordt geacht voor (bepaalde aspecten van) de werkelijkheid
- De god van de zee, de god van de oorlog.
- Waren de goden kosmonauten?
mijn/lieve god: uitroep van verbazing en wanhoop
- Mijn god wat heeft die kwajongen nu weer voor kattenkwaad uitgehaald.
▸ 'Lieve god, je ziet eruit als Franz Diener op de dag erna'barstte Poulette spontaan uit toen ze de kleine gele damessalon op de tweede verdieping binnenkwam.^[5]

Vertalingen

1. hypothetisch bovennatuurlijk wezen dat verantwoordelijk wordt geacht voor (bepaalde aspecten van) de werkelijkheid

Middelnederduits: gad, god, got
Middelnederlands: god, got
Nedersaksisch: god ^(nds), Goatt ^(nds), Godd ^(nds), Gott ^(nds), Guatt ^(nds)
Noors: gud ^(no) m
Nynorsk: gud ⁽ⁿⁿ⁾ m
Oezbeeks: xudo ^(uz)
Oudfries: god
Oudsaksisch: gad ^(osx), god ^(osx)
Pools: bóg ^(pl)
Roemeens: zeu ^(ro)
Russisch: бог ^(ru) m (bog)
Saterfries: God ^(stq)
Schots: god ^(sco)
Servisch: bog ^(sr)
Slowaaks: boh ^(sk)
Spaans: dios ^(es)
Tsjechisch: bůh ^(cs) m
Turks: tanrı ^(tr)
Vietnamees: thần ^(vi)
West-Vlaams: god ^(vls)

Gangbaarheid

Het woord god staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "god" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.^[6]

Verwijzingen

↑ "god" in: Sijs, Nicoline van der, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ god op website: Etymologiebank.nl
↑ Guus Kroonen. 2013. Etymological Dictionary of Proto-Germanic. Leiden - Boston: Brill Publishers: p. 193-4.
↑ Peter Schrijver. 1991. The reflexes of the PIE laryngeals in Latin. Amsterdam - Atlanta: Rodopi: p. 441-2.
↑ Jan Guillou (vert. Bart Kraamer) “Tussen rood en zwart” (2014), Uitgeverij Prometheus, ISBN 9789044625691
↑ Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be

Afrikaans

Angelsaksisch

Woordherkomst en -opbouw

[A] Afgeleid van het Proto-Germaanse *gudą, via het Proto-West-Germaanse *god
[B] Afgeleid van het Proto-Germaanse *gōdaz, via het Proto-West-Germaanse *gōd

Zelfstandig naamwoord

god [A]

(religie) god; hypothetisch bovennatuurlijk wezen dat verantwoordelijk wordt geacht voor (bepaalde aspecten van) de werkelijkheid
(religie) God; de god van de Abrahamistische religies (specifiek de Christelijke God)

Overerving en ontlening

Middelengels: god, God, godd, godde
- Engels: god
- Schots: god

Bijvoeglijk naamwoord

god [B]

goed

Overerving en ontlening

Middelengels: god, gode, goed, good, gude
- Engels: good
- Schots: guid
- Yola: gayde, gooude

Deens

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
IPA: /guː/

Woordherkomst en -opbouw

Afkomstig van het Oudnoorse woord góðr

		stellend	vergrotend	overtreffend
onbepaald (sterk)	g enkelvoud	god	bedre	bedst
	o enkelvoud	godt
	meervoud	gode
bepaald (zwak)	enkelvoud en meervoud	gode	bedre	bedste

Verwijzingen

god in: Det Danske Sprog- og Litteraturselskab Den Dankse Ordbog op website:ordnet.dk

Drents

Engels

Uitspraak

Geluid: god (VS) (hulp, bestand)
IPA: /gɑːd/ (VS), /gɒd/ (VK)

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Middelengelse god / God / godd / godde

enkelvoud	meervoud
god	gods

Fries

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Oudfriese god

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	god	goaden
verkleinwoord	godsje

Verwijzingen

Wurdboek fan de Fryske taal - Instituut voor de Nederlandse taal

Limburgs

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Middelnederlandse god / got

Zelfstandig naamwoord

god

(religie) god; hypothetisch bovennatuurlijk wezen dat verantwoordelijk wordt geacht voor (bepaalde aspecten van) de werkelijkheid

Middelengels

Woordherkomst en -opbouw

[A] Afgeleid van het Angelsaksische god
[B] Afgeleid van het Angelsaksische god / gōd

Zelfstandig naamwoord

god [A]

(religie) god; hypothetisch bovennatuurlijk wezen dat verantwoordelijk wordt geacht voor (bepaalde aspecten van) de werkelijkheid
(religie) God; de god van de Abrahamistische religies (specifiek de Christelijke God)

Middelnederduits

Woordherkomst en -opbouw

[A] Afgeleid van het Oudsaksische gad / god
[B] Afgeleid van het Oudsaksische god / gōd

Zelfstandig naamwoord

god [A]

(religie) god

Overerving en ontlening

Nedersaksisch: Goatt, Godd, Gott, Guatt
Plautdietsch: Gott

Bijvoeglijk naamwoord

god [B]

goed

Middelnederlands

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Oudnederlandse god / got

Zelfstandig naamwoord

god

(religie) god

Overerving en ontlening

Limburgs: god, gód
Nederlands: god
- Afrikaans: god

Nedersaksisch

Woordherkomst en -opbouw

[A] Afgeleid van het Middelnederduitse gad / god / got
[B] Afgeleid van het Middelnederduitse god / got / gôt

Nedersorbisch

Zelfstandig naamwoord

god

genitief meervoud van gódy

Noors

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
IPA: /guː/

Woordherkomst en -opbouw

(erfwoord) Ontwikkeld uit het Oudnoorse woord góðr, uit Germaans *gōda- “goed”, “geschikt”', verwant aan Nederlands goed, Engels good, Duits gut, enz.

Naar frequentie	106

Bijvoeglijk naamwoord

god

goed
«Er det noen som har forslag til en god kake?»
Heeft iemand een suggestie voor een goede taart?

«Fotballjentene, håndballjentene, skigutta og Oslo-filharmonikerne. De hevder seg i verdenstoppen. På samme måte skal vi vise at norsk næringsliv klarer seg internasjonalt. Trenger vi kanskje et nytt slagord? Det er typisk norsk å være god.»^[1]

De voetbalmeiden, de handbalmeiden, de skijongens en het Oslo Philharmonisch Orkest. Ze beweren aan de wereldtop te staan. Op dezelfde manier moeten we laten zien dat het Noorse bedrijfsleven en de industrie het internationaal goed doen. Hebben we misschien een nieuwe slogan nodig? Het is typisch Noors om goed te zijn

Verbuiging

		stellend	vergrotend	overtreffend
onbepaald (sterk)	m/v enkelvoud	god	bedre	best
	o enkelvoud	godt
	meervoud	gode
bepaald (zwak)	enkelvoud en meervoud	gode	bedre	beste

Afgeleide begrippen

i god tid

Uitdrukkingen en gezegden

i god tid

op tijd

godt nyttår / godt nytt år

Gelukkig Nieuwjaar!

vær så god

alsjeblieft / dankjewel

Verwijzingen

↑ Weblink bron Noors premier Gro Harlem Brundtlands “Nyttårstale (Nieuwjaarstoespraak)” (1 januari 1992)

Nynorsk

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
IPA: /guː/

Woordafbreking

god

Woordherkomst en -opbouw

Afkomstig van het Oudnoorse woord góðr.

Bijvoeglijk naamwoord

god

goed

Verbuiging

		stellend	vergrotend	overtreffend
onbepaald (sterk)	m/v enkelvoud	god	betre	best
	o enkelvoud	godt
	meervoud	gode
bepaald (zwak)	enkelvoud en meervoud	gode	betre	beste

Afgeleide begrippen

i god tid

Uitdrukkingen en gezegden

i god tid

op tijd

godt nyttår / godt nytt år / godt nyår

Gelukkig Nieuwjaar!

ver så god

alsjeblieft / dankjewel

Oudfries

Woordafbreking

god

Woordherkomst en -opbouw

[A] Afgeleid van het Proto-Germaanse *gudą, via het Proto-West-Germaanse *god
[B] Afgeleid van het Proto-Germaanse *gōdaz, via het Proto-West-Germaanse *gōd

Zelfstandig naamwoord

god [A]

(religie) god

Overerving en ontlening

Fries: god
Saterfries: god

Bijvoeglijk naamwoord

god [B]

goed

Schrijfwijzen

gōd

[A] IPA: /ɣɔd/
[B] IPA: /ɣoːd/

Woordafbreking

god

Woordherkomst en -opbouw

[A] Afgeleid van het Proto-Germaanse *gudą, via het Proto-West-Germaanse *god
[B] Afgeleid van het Proto-Germaanse *gōdaz, via het Proto-West-Germaanse *gōd

Zelfstandig naamwoord

god [A]

(religie) god; hypothetisch bovennatuurlijk wezen dat verantwoordelijk wordt geacht voor (bepaalde aspecten van) de werkelijkheid
(religie) God; de god van de Abrahamistische religies (specifiek de Christelijke God)