been

[1] Been

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  been    (hulp, bestand)
• IPA: / ben / (1 lettergreep); /beːn/

Woordafbreking

• been

Woordherkomst en -opbouw

• [A] erfwoord via Middelnederlands been van Oudnederlands  bēn  , in de betekenis van ‘onderste lichaamsdeel’ aangetroffen vanaf de 9e eeuw
• [B] van Hebreeuws  בֵּן zn  (been)

[A 1]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	been	benen
verkleinwoord	beentje	beentjes

A 2]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	been	beenderen
verkleinwoord	beentje	beentjes[

Zelfstandig naamwoord

[A] been o

1. (anatomie) ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen, meestal specifiek met betrekking tot het menselijk lichaam

   • Een mens heeft twee benen terwijl een hond vier poten heeft. 

   ▸ Na het nemen van de afslag ziet de weg naar boven er nog even mild uit, maar dan begint het asfalt al snel te welven. Er is minder dan een handvol haarspeldbochten, maar de hellingsgraden slopen de eerste reserves uit de benen.

2. (anatomie) bot, zelfstandig onderdeel van een geraamte

   • Een volwassen mens heeft ongeveer 200 beenderen. 

3. (anatomie) stof waaruit benen/botten bestaan

   • Been is hard door het kalk wat erin zit. 

Synoniemen

• [1] poot (vooral bij dieren en objecten)
• [2] gebeente

Hyponiemen

   

achterbeen achterhandsbeen achterhoofdsbeen arendsbeen armbeen bombeen borstbeen bovenarmbeen bovenbeen bovenkaakbeen bovenkaaksbeen brekebeen buitenbeen buitenbeens chocoladebeen darmbeen dekbeen dijbeen driehoeksbeen elleboogsbeen elpenbeen gehemeltebeen gehoorbeen gipsbeen hammenbeen handbeen handwortelbeen hazenbeen heelbeen heiligbeen hespenbeen heupbeen hielbeen hoefbeen hoepelbeen ijsbeen jukbeen kaakbeen kaaksbeen kachelbeen kakebeen kanonbeen kinderbeen kindsbeen knorbeen kootbeen kraakbeen kraambeen krombeen krukkebeen kuitbeen kunstbeen langbeen laptopbeen linkerbeen linkerdeel loopbeen maanbeen mannenbeen mensenbeen mergbeen middelhandsbeen middelvoetsbeen middenhandsbeen middenvoetsbeen neusbeen onderbeen ooievaarsbeen opperarmbeen paardenbeen pijpbeen pikkelbeen ploegbeen ploegschaarbeen ravenbeksbeen rechterbeen roodbeen roosbeen rotsbeen ruggenbeen schaambeen scheenbeen schenkelbeen schevelbeen schildbeen schuifelbeen sesambeen slaapbeen sleutelbeen soepbeen spaakbeen spantbeen spillebeen spoorbeen sprongbeen staartbeen standbeen stilbeen stuitbeen tandbeen ter been toeristenbeen tongbeen traanbeen trekbeen trekkebenen tussenbeens tweebenig vierkantsbeen voetwortelbeen voorbeen voorhoofdsbeen vorkbeen vouwbeen vrouwenbeen wandbeen wangbeen wervelbeen wiggenbeen wijdbeens zeefbeen zitbeen

Afgeleide begrippen

   

achtbenig beenaarde beenachtig beenamputatie beenbalk beenbederf beenbekleding beenbeschermer beenblessure beenblok beenbreek beenbreuk beencel beenderas beendergestel beenderhuis beenderkool beenderlijm beendermeel beendermest beenderolie beendersoep beenderstelsel beendervet beendor beendroog beeneter beenfractuur beengeleiding beengezwel beenhaar beenhakker beenham beenhard beenhouwer beenkam beenkap beenkwetsuur beenlengte beenlichaampje beenloos beenmerg beenpijp beenpit beenplaat beenpoeder beenprothese beenruimte beenslag beensnoek beenspalk beenspat beenspier beenstelsel beenstof beenstomp beenstuk beentaster beentumor beenverbinding beenverharding beenverlenging beenverweking beenvezel beenviool beenvis beenvlies beenvormend beenvorming beenvreter beenwarmer beenweefsel beenwerk beenwindsel beenwond beenworp beenzwart benenbeiaard benenwagen benenwerk benig bokbenig driebenig eenbenig gebeente gelijkbenig hoogbenig kortbenig krombenig langbenig linksbenig rechtbenig rechtsbenig sabelbenig sterkbenig verbenen vierbenig zwartbenig

Uitdrukkingen en gezegden

   

(Nog) goed ter been zijn (Nog) kwiek zijn. Als twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen als twee personen ruzie hebben of er niet uit komen, kan een derde daarvan profiteren Dat is een blok aan mijn been Dat maakt het me lastig. De benen nemen Gauw weglopen, vluchten. Door merg en been gaan hartverscheurend zijn Een blok aan het been hebben niet vrij zijn en niet kunnen doen en laten wat iemand wil vanwege iets Ergens geen been in zien ergens geen probleem in zien Geen been aan de grond krijgen voorstel werd niet aangenomen Het been stijf houden vast houden aan wat iemand zelf wil zonder hierin te veranderen Het zijn sterke benen die weelde kunnen dragen In tijden van weelde gaat men zich gemakkelijk te buiten. Iemand op de been houden Iemand (figuurlijk - financieel, etc.) ondersteunen. Iemand op het verkeerde been zetten Iemand bewust misleiden. Leugens hebben korte benen met een leugen schiet iemand niets op, na verloop van tijd komt de waarheid altijd naar buiten Met beide benen op de grond staan Realistisch zijn. Met een been in het graf staan Afgeleefd zijn, op sterven na dood zijn. Met het verkeerde been uit bed gestapt zijn Een slecht humeur hebben. Nog niet op eigen benen kunnen staan nog niet zichzelf volledig zelfstandig kunnen redden Op de achterste benen staan erg kwaad worden Op één been kun je niet staan Schertsend gezegde wanneer iemand een tweede glas (meestal alcoholhoudende drank) wordt aangeboden. Pap in de benen hebben de benen willen niet meer vooruit Steen en been klagen heel erg klagen Vel over been zijn erg mager zijn Zich de benen uit het lijf lopen Ergens heel erg veel moeite voor doen. een blok aan iemands been zijn iemand ten laste zijn aan een been knagen langdurig vergeefs bezig zijn

Vertalingen

    1. ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen   

Aino: kisar, pokisar Abazijns: щахва Angelsaksisch: scanca (ang) m Arabisch: رجل (ar) v Armeens: ոտք (hy) Asturisch: f (ast) v Avaars: квачӀ Baskisch: zango (eu), hanka (eu) Bengaals: পা (bn) Bretons: gar (br) v Bulgaars: крак (bg) v Catalaans: cama (ca) v Cherokee: ᎦᎦᎶᎢ (chr) Chinees: 腿 (zh) (tui) Duits: Bein (de) o Engels: leg (en) Esperanto: kruro (eo) Fins: jalka (fi) Frans: jambe (fr) v Fries: skonk (fy), foet (fy) Galicisch: perna (gl) v Georgisch: ფეხი (ka) (ṗeȟi) Groenlands: niu (kl) Guarani: kupy (gn), etyma (gn) (t-) Hebreeuws: רגל (he) v /re'gel/ Iers: cos (ga) v Indonesisch: kaki (id), betis (id) (het onderste stuk) Ingoesj: ког Interlingua: gamba (ia) Italiaans: gamba (it) v Inuktitut: niu (iu) Japans: 脚 (ja) (あし, ashi) Koreaans: 다리 (ko) (da.ri - dit betekent ook brug) Laotiaans: ຂາ (lo) Latijn: crus (la) o

Lets: kāja (lv) v Litouws: koja (lt) v Lojban: tuple (jbo) Maleis: kaki (ms) Maltees: sieq (mt) Marathi: पाय (mr) Noors: bein (no) o Occitaans: camba (oc) v Oeigoers: پۇت (ug) Oekraïens: нога (uk) v Pools: noga (pl) v Portugees: perna (pt) v Reto-Romaans: chomma (rm) Roemeens: picior (ro) o Russisch: нога (ru) v (nogá) Sanskriet: पाद (sa) Siciliaans: jamma (scn) v Singalees: කකුල (si) Sloveens: noga (sl) v Slowaaks: noha (sk) v Spaans: pierna (es) v Swahili: mguu (sw) Tamil: கால் (ta) Taroko: qáqai, papuk Thai: ขา (th) Tsjetsjeens: ког Tupinambá: kupy, etymã (t-) Turks: bacak (tr) Urdu: پیر (ur) Vietnamees: đùi chân (vi), cẳng chân (vi), chân (vi) West-Circassisch: лъакъо Wit-Russisch: нага (be) v Zoeloe: umlenze (zu) Zweeds: ben (sv) o

    3. stof waaruit benen/botten bestaan   

Duits: Knochen (de) m Engels: bone (en) Fins: luu (fi) Frans: os (fr) Interlingua: osso (ia) Italiaans: osso (it) m Latijn: os (la)

Occitaans: òs (oc) m Pools: kość (pl) v Portugees: osso (pt) m Spaans: hueso (es) Turks: kemik (tr) Vietnamees: xương (vi)

Werkwoord

vervoeging van
benen

[A] been

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van benen
   

   • Ik been. 

2. gebiedende wijs van benen
   

   • Been! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van benen
   

   • Been je? 

[B]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	been	baniem
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

[B] been m

1. (Jiddisch-Hebreeuws) zoon (alleen in onderstaande verbindingen)

Schrijfwijzen

•  ben zn 

Typische woordcombinaties

• been adam lachavero
• been adam Lamakom
• been adam leatsmo
• been adam lechavero

Gangbaarheid

• Het woord been staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "been" herkend door:

98 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Middelnederlands

Zelfstandig naamwoord

been

1. been; ledemaat waarop wordt gestaan en waarmee wordt gelopen
2. bot, been; zelfstandig onderdeel van een geraamte

Nedersaksisch

Zelfstandig naamwoord

been

1. (anatomie) been

Schrijfwijzen

• Been