dood

Nederlands

De dood, hier uitgebeeld als een zwevend skelet, probeert een ziek kind mee te nemen

Uitspraak

• Geluid:  dood    (hulp, bestand)
• IPA: /doːt/

Woordafbreking

• dood

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘toestand waarin men niet meer leeft’ voor het eerst aangetroffen in 901
• Oudnederlands: dōt, dōth. Mogelijk verder te herleiden tot een Proto-Germaanse wortel *dawjan-, sterven.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	dood	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

dood m, soms ook v (ter dood, etc.)

1. (biologie), (medisch), (palindroom), (religie) de toestand nadat het leven is geëindigd

   • Vele mensen vrezen de dood. 

2. (biologie), (medisch), (palindroom) het tot het einde komen van een leven, de overgang naar de onder [1] genoemde toestand

   • Hij woonde daar tot zijn dood. 

3. (biologie), (kunst), (palindroom) skeletvormige figuur, vaak met zeis, die bovengenoemde toestand personifieert

   • Men kan zich echter eveneens afvragen wat de natuur, de kosmos of het Zijn aan de zogenaamde grote persoonlijkheden en hun aanspraak op onsterfelijkheid eigenlijk gelegen is, omdat de dood met zijn nivellerende zeis alle menselijke rangverschillen toch onverbiddellijk wegmaait. 

Antoniemen

• leven

Synoniemen

• [2] overlijden, sterven, heengaan, levenseinde, verscheiden
• [3] Magere Hein, man met de zeis, Pietje de Dood

Verwante begrippen

• sterfgeval, dode, doden

Hyponiemen

   

beddendood genadedood halfdood hartdood heldendood hersendood hongerdood kieteldood kruisdood marteldood monddood morsdood muisdood offerdood oordjedood pierdood schijndood sladood steendood verdrinkingsdood vergiftigingsdood verstikkingsdood vriesdood vuurdood warmtedood wederdood wiegendood zoendood

Afgeleide begrippen

   

dode harrel dode hoek dode hoeken dode hoekjes dodelijk dood wanen doodbidder doodbijten doodblijven doodbloeden dooddoen dooddoener dooddrukken doodeter doodgaan doodgeboren doodgewicht doodgooien doodgraver doodhongeren doodhouden doodhout doodkist doodklap doodkruid doodleggen doodliggen doodlopen doodlopend doodmaken doodmartelen doodnagel doodop doodrijden doods doodsakte doodsangst doodsbed doodsbedreiging doodsbericht doodsbesef doodsbleek doodschieten doodschop doodschudden doodsdrift doodseskader doodsgedachte doodsgevaar doodsgevaarlijk doodshemd doodshoofd doodshoofdaap doodskist doodskleed doodsklok doodskloppertje doodskop doodskreet doodskus doodslaan doodslag doodslager doodsmak doodsnood doodsoorzaak doodspelen doodspil doodspuiten doodsschrik doodssnik doodsstrijd doodsteken doodstraf doodstroom doodsverachting doodsvijand doodtij doodtrappen doodvallen doodvechten doodverf doodverklaren doodverven doodvonnis doodvreter doodvriezen doodwater doodwerken doodziek doodzieke doodzonde doodzwijgen god-is-doodtheologie

Uitdrukkingen en gezegden

   

Uitdrukkingen met dood: De dood of de gladiolen Alles of niets, de overwinning of de ondergang Ergens een broertje dood aan hebben Ergens een grote hekel aan hebben Eruitzien als de dood van Ieperen Er slecht (mager, ongezond) uitzien Als de dood voor iets zijn Ergens heel bang voor zijn De dood in de pot Heel saai De dood op het lijf jagen Iemand heel bang maken Om de dooie dood niet Helemaal niet Ten dode opgeschreven zijn Gedoemd zijn om te sterven Een kind des doods Iemand die niet lang meer te leven heeft Uitdrukkingen voor "doodgaan": de pijp aan Maarten geven de weg van alle vlees gaan het levenslicht[je] uitblazen net tijdelijke voor/met het eeuwige verwisselen

Spreekwoorden

   

De bleke dood spaart klein noch groot Iedereen gaat dood De dood kent geen lieve kinderen Iedereen gaat dood De dood komt als een dief in de nacht Het valt nooit te voorspellen wanneer iemand komt te overlijden Edel, arm en rijk maakt de dood gelijk Als iemand eenmaal is gestorven, maakt het totaal niets meer uit of hij/zij bij leven arm of rijk was De een z'n dood is de ander zijn brood Wat voor de een een nadeel is, is voor de ander juist een voordeel Veel honden zijn der hazen dood Niemand kan op tegen heel veel tegenstanders

Vertalingen

    1. de toestand na het leven   

Afrikaans: dood (af) Duits: Tod (de) m Engels: death (en) Estisch: surm (et) Frans: mort (fr) v Galicisch: morte (gl) v Grieks: θάνατος (el) m (θánatos) Hongaars: halál (hu) Hoogsilezisch: śmjyrć (szl) v Italiaans: morte (it) v Japans: 死 (ja) Kabardijns: ажал Karatsjai-Balkarisch: ажал Kazachs: ажал (kk)

Kirgizisch: ажал (ky) Koerdisch: mirin (ku) v, merg (ku) v, wefat (ku) v Latijn: mors (la) v Lezgi: ажал Noors: dødsfall (no) o Nynorsk: dødsfall (nn) o Pools: śmierć (pl) v Portugees: morte (pt) v Quechua: wañu (qu) Russisch: смерть (ru) Schots-Gaelisch: bàs (gd) m Spaans: muerte (es) v Xhosa: ukufa Zweeds: död (sv) g

    2. skeletvormige figuur, vaak met zeis, die bovengenoemde toestand personifieert   

Duits: Sensenmann (de) m, Tod (de) m

Zweeds: död (sv) g

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	dood	doder	doodst
verbogen	dode	dodere	doodste
partitief	doods	doders	-

Bijvoeglijk naamwoord

Schilderij waarop een dode familie is uitgebeeld

dood

1. niet meer levend

   • Onze dode kat werd waardig begraven. 
   • Mijn ouders zijn al heel lang dood. 

Antoniemen

• levend

Verwante begrippen

• afgestorven, overleden, doods, des doods

Vertalingen

    1. niet meer levend   

Duits: tot (de) Engels: dead (en) Estisch: surnud (et) Frans: mort (fr) Grieks: νεκρός (el) (nekrós)

Hongaars: halott (hu) Koerdisch: mirî (ku) Latijn: mortuus (la) Spaans: muerto (es)

   

Uitdrukkingen met dood: Op iets dood blijven Erg belust op iets zijn (bv geld -> gierig) Trekken aan een dood paard Bezig zijn met een hopeloze zaak die alleen maar energie kost en uiteindelijk niets oplevert Boompje groot, plantertje dood Gezegd van iets waarvoor geldt dat degene die er het meeste zorg voor heeft gedragen, er zelf niet meer van profiteert als het eenmaal af is Zo dood als een pier (zijn) Dood zijn (met extra nadruk op het niet meer in leven zijn) Een dood paard aan een boom (vast)binden Te voorzichtig zijn Nog geen luis hebben om dood te drukken Zeer arm zijn De mussen vallen dood van de daken Het is heel warm

Werkwoord

vervoeging van
doden

dood

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van doden
   

   • Ik dood. 

2. gebiedende wijs van doden
   

   • Dood! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van doden
   

   • Dood je? 

Gangbaarheid

• Het woord dood staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd 'dood' herkend door

100 %	van de Nederlanders
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.
• Zie Wikiquote voor meer informatie.

Afrikaans

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	dood	-

Zelfstandig naamwoord

dood

1. (palindroom) dood

   «'n Natuurlike dood sterwe.»

   Een natuurlijke dood sterven.

stellend	attributief
dood	dooie

Bijvoeglijk naamwoord

dood

1. dood
2. overleden, gestorven, omgekomen

   «Minstens 20 mense is in 'n vliegtuigongeluk in die Demokratiese Republiek van die Kongo dood.»

   Ten minste 20 mensen zijn bij een vliegtuigongeluk in de Democratische Republiek van de Congo omgekomen.