doden

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  doden    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈdodən / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /ˈdo.də(n)/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈdo.də(n)/

Woordafbreking

• do·den

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘van het leven beroven’ voor het eerst aangetroffen in 1240
• Afkomstig van het Middelnederlandse dôden, verwant met het Middelnederduitse dōden, Oudhoogduitse tōden, Oudfriese dēda, Oudengelse dīedan.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
doden	doodde	gedood
zwak -d	volledig

Werkwoord

doden

1. overgankelijk van het leven beroven, vermoorden

   • De vrouw werd op koelbloedige wijze gedood. 

   ▸ De man die vastzit vanwege de moord op de Japanse oud-premier Shinzo Abe heeft tegen de politie gezegd dat hij aanvankelijk een leider van een religieuze groep wilde doden, meldt het Japanse persbureau Kyodo. Zijn moeder zou financieel in de problemen zijn geraakt door donaties aan deze groep, die volgens de verdachte door Abe werd gepromoot.

   ▸ Het was gemakkelijk om de Engelsen te haten, ten slotte zo gemakkelijk dat het een plezier was ze te doden.

2. de tijd doden: iets doen om je niet te vervelen

   • In de wachtkamer van de arts liggen tijdschriften om de tijd te doden. 

Afgeleide begrippen

• doder, doding

Vertalingen

    1. iemand van het leven beroven.   

Afrikaans: doodmaak (af) Albanees: vras (sq) Angelsaksisch: cwellan (ang) Arabisch: قتل (ar) Armeens: սպանել (hy) Azeri: öldürmək (az) Bosnisch: ubiti (bs) Bulgaars: убивам (bg) Catalaans: matar (ca), assassinar (ca) Mandarijn: 杀死 (zh), 杀 (zh), 戕殺 (zh), 戕杀 (zh) Deens: dræbe (da), ihjelslå (da), slå ihjel (da) Duits: töten (de), umbringen (de), ermorden (de) Engels: kill (en) Esperanto: mortigi (eo) Estisch: tapma (et) Faeröers: drepa (fo) Fins: tappaa (fi), surmata (fi) (dichterlijk) Fries: deadzje (fy) Frans: tuer (fr) Galicisch: matar (gl) Georgisch: კვლა (ka) (kvla), მოკვლა (ka) (mokvla) Grieks: σκοτώνω (el) (skotóno) Hawaïaans: hoʻomake Hebreeuws: רצח (he) Hindi: मार डालना (hi), मारना (hi) Hongaars: öl (hu), megöl (hu) Ido: mortigar (io) Iers: maraigh (ga) IJslands: drepa (is), deyða (is), myrða (is), lífláta (is) Indonesisch: membunuh (id) Italiaans: uccidere (it), ammazzare (it) Japans: 殺す (ja) Jiddisch: טייטן (yi) (teytn), אומברענגען (yi) (umbrengen) Khmer: សម្លាប់ (km) (somləp) Koreaans: 죽이다 (ko) Kroatisch: ubiti (hr)

Laotiaans: ຂ້າ (lo) Latijn: occido (la), interficio (la), neco (la) Limburgs: doeaje (li) Lets: nogalinat (lv) Litouws: žudyti (lt) Mongools: алах (mn) (alah) Nepali: मार्नु (ne) (mārnu) Noors: drepe (no) Nynorsk: drepa (nn), drepe (nn) Oudgrieks: ἀποκτείνω (apokteino) Oudnoords: hlaða Perzisch: کشتن (fa) Pools: zabijać (pl), zabić (pl) Portugees: matar (pt) Punjabi: ਮਾਰ (pa) ਸੁੱਟਣਾ (mār suṭṭṇā) Reto-Romaans: mazzar (rm) Roemeens: omorî (ro), ucide (ro) Russisch: убивать (ru), убить (ru) Schots-Gaelisch: marbh (gd), cuir (gd) gu bàs Servisch: ubiti (sr) Sesotho: bolaya (st) Sloveens: ubiti (sl) Slowaaks: zabiť (sk) Spaans: matar (es) Swahili: kuua (sw) Tadzjieks: куштан (tg) Tamil: கொல் (ta) (col) Thai: ฆ่า (th) Tibetaans: གསོད་པ (bo) (sö pa) Tsjechisch: zabít (cs) Turks: öldürmek (tr) Urdu: مارنا (ur) Vietnamees: giết (vi) Welsh: lladd (cy) Zweeds: döda (sv), dräpa (sv), avliva (sv), mörda (sv), assasinera (sv) Zaza: kısten

Vertalingen

    2. de tijd doden: iets doen om je niet te vervelen   

Duits: totschlagen (de)

Zelfstandig naamwoord

de doden mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord dode

   ▸ Van dode levenden werden wij levende doden.

Gangbaarheid

• Het woord doden staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "doden" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.