deel

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  deel    (hulp, bestand)
• IPA: / del / (1 lettergreep); /ˈdeːl/

Woordafbreking

• deel

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘gedeelte’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901
• In de betekenis van ‘plank, vloer’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1343

• afkomstig van: Middelnederlands: deel Oudnederlands: dēl Germaans: *dailan Indo-Europees: *dʰAilom

  Verwant in Germaans: West: Engels: dole (Angelsaksisch: dāl), Duits: Teil, (Oudhoogduits: teil), Fries: deel, diel (Oudfries: dēl) Oost: Gotisch: dail

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	deel	delen
verkleinwoord	deeltje	deeltjes

Zelfstandig naamwoord

[A] deel o

1. een afsplitsing van een hoeveelheid, maat of gewicht, van een geheel waarbij samenstelling, functies of eigenschappen gelijk zijn of buiten beschouwing blijven (kenmerkend is dat de soortnaam van het geheel en de afgesplitsing gelijk is)

   • Een deel van een pak suiker. 

   ▸ Ze hebben toen het grootste deel weggehaald, maar hij is weer gegroeid.

   ▸ Zouden de fysieke verschillen tussen wijlen mijn echtgenoot en mijn nieuwe vriend een logisch gevolg zijn van het verschil in hun levensstijl? Arend zat een groot deel van de dag in zijn werkkamer - met sigaar - waar hij klanten, architecten en onderaannemers ontving, terwijl Giorgos het grootste deel van zijn leven op een steiger stond.

2. een meeteenheid bij vloeistoffen en stoffen in poedervorm

   • metselspecie is een mengsel van één deel bindmiddel, drie delen fijn zand en één deel water. 

3. een stuk van het geheel

   • Ik heb een deel van het afval in de groene bak gedaan een ander deel in de zwarte bak. 

4. een werk / boek / aflevering van een serie (bij een boekenserie, filmserie tv-serie)

   • Ik heb alle delen van 'in de ban van de ring' gelezen 

Synoniemen

• part, stuk, portie

Antoniemen

• compleetheid, geheel, ongedeeldheid, onverdeeldheid, volledigheid

Hyponiemen

   

aandeel achtendeel achterdeel anderdeels antideel benedendeel bestanddeel bevolkingsdeel boekdeel bouwdeel bovendeel brugdeel dagboekdeel dagdeel dakdeel dansdeel derdedeel docentendeel eensdeels elfdelig erfdeel frondeel gebiedsdeel gebruikersdeel geslachtsdeel gewichtsdeel goeddeels groepsdeel gronddeel grootdeels grotendeels handelingsdeel hartdeel hersendeel hoekdeel hoofddeel kabeldeel kennisdeel kindsdeel kleideel kordeel kraaldeel krijgsmachtdeel krijgsmachtsdeel landsdeel leeuwendeel leningdeel lichaamsdeel linkerdeel maatdeel meerdelig meestendeels merendeel merendeels middendeel moslimdeel nadeel onderdeel oordeel openingsdeel plafonddeel plantdeel plantendeel premiedeel privédeel profieldeel rabatdeel rangeerdeel rechterdeel rededeel rentedeel reservedeel rijksdeel rompdeel salarisdeel schaaldeel schaamdeel skeletdeel slijpdeel slotdeel smaldeel spaardeel staddeel stadsdeel tegendeel tunneldeel tussendeel verbanddeel vervolgdeel vierdelig vierendeel vijfdelig vlamdeel vloerdeel volksdeel voordeel waardeel waterdeel wegdeel werelddeel werkgeversdeel werknemersdeel woorddeel zindeel zinsdeel

Afgeleide begrippen

   

achtdelig deelabonnement deelachtig deelakkoord deelarbeid deelaspect deelauto deelbelang deelbevoegdheid deelbewijs deelcertificaat deelcollectie deelconclusie deelcontract deeldienst deeldiscipline deeleconomie deelfusie deelgebied deelgemeente deelgenoot deelgenootschap deelgroep deelhebben deellast deellevering deellijn deelmarkt deelnemen deelonderwerp deelonderzoek deelopdracht deeloplossing deelpacht deelparlement deelplan deelplatform deelprobleem deelproces deelprogramma deelproject deelpunt deelraad deelrapport deelregering deelrepubliek deelruimte deels deelschool deelscore deelsector deelsom deelspanning deelstaat deelstreep deelstudie deelsysteem deeltaak deeltaal deeltal deeltaxi deelteken deeltentamen deelterrein deeltijd deeltitel deeluitkering deelvak deelverkiezing deelverzameling deelvraag deelvruchtje deelweefsel deelwetenschap deelwijn deelwoord deelzin deleman delen dertiendelig driedelig eendelig elfdelig handdelig honderddelig landsdelig meerdelig negendelig ten deel vallen tiendelig twaalfdelig tweedelig veeldelig veerdelig vierdelig vierendeelligger vijfdelig vindelig voetdelig zesdelig zestiendelig zevendelig

Verwante begrippen

• Voor deel, verkregen door splitsing in ongelijksoortige delen, zie onderdeel
• Voor deel op atomair niveau, zie deeltje

Uitdrukkingen en gezegden

• naamwoordelijk deel van het gezegde
• [1]: het overgrote deel

• De brutalen hebben ( of een brutaal mens heeft) het derde deel van de ( of de halve) wereld

• Ergens part noch deel aan hebben

ergens niets van weten of niet aan deelgenomen hebben

Vertalingen

    1. een afsplitsing van een geheel   

Duits: Teil (de) o Engels: part (en) Hongaars: rész (hu) IJslands: þáttur (is) m

Koerdisch: parçe (ku) v Latijn: pars (la) v Papiaments: parti Pools: część (pl) v Spaans: parte (es) v

    2. één uit een reeks   

Duits: Teil (de) m Engels: part (en)

Pools: część (pl)

    het overgrote deel   

Duits: der weitaus größte Teil

    het overgrote deel   

Duits: der weitaus größte Teil

Zelfstandig naamwoord

[B] de deel v / m

1. een werkruimte in de stal of schuur van een boerderij

   • De familie zat op de deel. 

2. vloerdeel, planken vloer

Afgeleide begrippen

• deeldeur

Verwante begrippen

• dorsvloer, plank

Vertalingen

    1. een werkruimte in de stal of schuur van een boerderij   

Duits: Deele (de) v, Tenne (de) v

Werkwoord

vervoeging van
delen

deel

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van delen
   

   • Ik deel. 

2. gebiedende wijs van delen
   

   • Deel! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van delen
   

   • Deel je? 

Gangbaarheid

• Het woord deel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "deel" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Nedersaksisch

Zelfstandig naamwoord

deel

1. [A] deel

Synoniemen

• diel

Veluws

Zelfstandig naamwoord

deel

1. [A] deel