appel

Nederlands

Uitspraak

IPA: / ˈɑpəl / (2 lettergrepen)
- (Noord-Nederland): /ˈɑ.pəɫ/
- (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ˈɑ.pəl/

(klemtoonhomogram)

appel:
- Geluid: áppel (hulp, bestand)
- IPA: /ˈɑpəɫ/
appél:
- Geluid: appél (hulp, bestand)
- IPA:
- (Noord-Nederland): /ɑ.ˈpɛɫ/
- (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ɑ.ˈpɛl/

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘vrucht’ voor het eerst aangetroffen in 1146
Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘beroep, verzet’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1336 ^[1]

appel: erfwoord afkomstig van:

Middelnederlands: appel, apel

Germaans: *ap(a)laz

Indo-Europees: *abl-/*ablu-

=

Verwant in Germaans:

West: Duits: Apfel, Engels: apple, Fries: appel

Noord: IJslands: epli, Zweeds: äpple (Oudnoords: epli)

=

Andere Indo-Europese talen:

Slavisch: Russisch: яблоко

Baltisch: Litouws: obuolys

Keltisch: Iers: úll

appél: leenwoord van het Franse appel

= Het Middelnederlands kende de vorm appeel (ontleend aan het Oudfrans), die bewaard is als verkleinwoord: appeelken. De moderne vorm is een hernieuwde ontlening aan het moderne Frans.

Woordafbreking

ap·pel

Zelfstandig naamwoord

appel m

(fruit) Malus ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom.
- Snoep gezond, eet een appel!
(plantkunde) Malus boom die deze vruchten draagt, appelboom.
- Ik heb veel appelen staan in mijn tuin.

Hyponiemen

=

Afgeleide begrippen

=

Spreekwoorden

Een appel valt niet ver van de boom.
- Kinderen lijken over het algemeen op hun ouders.
Wie appelen vaart, die appelen eet.
- Als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken.
- Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van.
Een rotte appel in de mand maakt ook het gave fruit te schand.
- Een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.

Uitdrukkingen en gezegden

Een schip met zure appels

een appeltje voor de dorst

iets extra's dat men achter de hand houdt voor minder goede tijden

appels met peren/citroenen vergelijken

onvergelijkbare zaken met elkaar vergelijken

iemand appelen voor citroenen verkopen

iemand afzetten, in het zak zetten

voor een appel en een ei

spotgoedkoop

gouden appels op zilveren schalen

een kostbare inhoud in een kostbare verpakking

door de zure appel bijten

het onaangename trotseren

met iemand een appeltje te schillen hebben

met iemand nog iets onaangenaams af te rekenen hebben

Daar komt een schip met zure appels [de haven binnen].

Daar komt een storm aan

Dat zijn appels op gouden benen.

Dat is heel zeldzaam.

Vertalingen

1. vrucht

Afrikaans: appel ^(af)
Bosnisch: jabuka ^(bs) v
Bulgaars: ябълка ^(bg) v
Catalaans: poma ^(ca)
Chinees:
Vereenvoudigd Chinees: 苹果 ^(zh-sc) (ping2guo3)
Traditioneel Chinees: 蘋果 ^(zh-tc)
Deens: æble ^(da)
Duits: Apfel ^(de) m
Engels: apple ^(en)
Esperanto: pomo ^(eo)
Fins: omena ^(fi)
Frans: pomme ^(fr) v
Grieks: μήλο ^(el) o (mílo)
Hebreeuws: תפוח ^(he) m (tapuach)
Hindi: सेब ^(hi) (seb)
Hongaars: alma ^(hu)
Ido: pomo ^(io)
IJslands: epli ^(is) o
Indonesisch: apel ^(id)
Italiaans: mela ^(it) v
Japans: 林檎 ^(ja) ringo) (りんご
Koreaans: 사과 ^(ko) (sa-gwa)
Koerdisch:
- kurmancî: sêv v
- soranî: sêw

Malagasy: paoma ^(mg)
Maleis: epal ^(ms)
Nedersaksisch: Appel ^(nds)
Noors: eple ^(no)
Occitaans: poma ^(oc) v
Oekraïens: яблуко ^(uk)
Papiaments: appel, aplo (alternatief op Aruba)
Perzisch: سیب ^(fa) (sib), سيب ^(fa)
Pools: jabłko ^(pl) o
Portugees: maçã ^(pt) v
Roemeens: măr ^(ro) o
Russisch: яблоко ^(ru) (jabloko)
Servisch: jabuka ^(sr)
Sloveens: jabolko ^(sl) o
Slowaaks: jablko ^(sk) o
Spaans: manzana ^(es) v
Tsjechisch: jablko ^(cs) o
Turks: elma ^(tr)
Vietnamees: quả táo ^(vi)
Waals: peme ^(wa)
Welsh: afal ^(cy)
Zweeds: äpple ^(sv) o

Zelfstandig naamwoord

appél o

tijdstip waarop alle leden van een groep bijeengeroepen worden om hun aanwezigheid te bewijzen.
- 's Morgens om zes uur moesten alle soldaten op appel verschijnen.
het doen van een beroep op iemands gevoel van eer of rechtvaarigheid.
- De appellant richtte een appel aan de gouverneur om de executie uit te stellen.
(valkerij): de reactie of gehoorzaamheid van de vogel.

Schrijfwijzen

Tot 2006 was de spelling van appel met eindklemtoon appèl. Sindsdien wordt het woord zonder accentteken geschreven. Echter ter verduidelijking is het toevoegen van een accent aigu (een zogenaamd "klemtoonteken") in het Nederlands altijd toegestaan.

Vertalingen

1. verzoek

Engels: appeal ^(en)

Gangbaarheid

Het woord appel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "appel" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[2]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

Sjabloon:sbank

[1] appel op "Wilde planten in Nederland en België" ♣

Achterhoeks

Zelfstandig naamwoord

appel

(fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Afrikaans

Uitspraak

IPA /ˈɑpəɫ/ geluid

Zelfstandig naamwoord

appel

(fruit) appel (vrucht).

Gronings

Zelfstandig naamwoord

appel

(fruit) appel; ronde eetbare vrucht met wit vruchtvlees en een rode, groene of gele al dan niet gebloste of gestreepte schil; vrucht van de appelboom

Schrijfwijzen

abbel

Limburgs

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
IPA:
- (Etsbergs): /ɑpɐɫ/, /ɑpɐl/
- (Montforts): /ɑpəl/, /ɑpl̩/
- (Rothenbachs): /ɑʰpɫ̩/

Zelfstandig naamwoord

appel m

(Hooglimburgs), (fruit) appel (vrucht).

Verbuiging

	enkelvoud				meervoud
	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind	geheel	gemuteerd	verkleind	gemuteerd verkleind
nominatief	appel	-	eppelke	-	eppel	-	eppelkes	-
genitief	appels	-	eppelkes	-	eppel	-	eppelkes	-
locatief	appeles	-	appeleske	-	appelese	-	appeleskes	-
datief	appele	-	eppelke	-	eppel	-	eppelkes	-
accusatief	appel	-	eppelke	-	eppel	-	eppelkes	-