klok

[1] Een klok.

[2] Een klok.

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  klok    (hulp, bestand)
• IPA: / klɔk / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• klok

Woordherkomst en -opbouw

• zn: via Middelnederlands clocke van Oudiers clocc (Iers clog) dat zelf een klanknabootsing is, in de betekenis van ‘bel, uurwerk’ voor het eerst aangetroffen in 1237; vergelijk Angelsaksisch clucge, Oudnoords klukka
• tw: klanknabootsing

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	klok	klokken
verkleinwoord	klokje	klokjes

Zelfstandig naamwoord

de klok v / m

1. (natuurkunde), (tijdrekening) een instrument dat de tijd bijhoudt

   • Als je wil weten hoe laat het is kijk je maar op de klok. 

   ▸ Hoe laat is het?' Hoewel er een klok achter haar hing, draaide ze zich niet om.

   ▸ Maar hoe zat het met Isaac - met welke smoes konden ze hem hier houden? De pendule van de klok in de gang slingerde viermaal.

2. (muziekinstrument) een belvormige idiofoon, vooral bekend van kerktorens en carillons
3. (communicatie) een akoustisch waarschuwingsmiddel waarmee men geluidssignalen aan de bevolking kan geven

   • De klokken luiden voor de aanvang van de mis, maar ook bij gevaar. 

Verwante begrippen

• [1] horloge, kookwekker, pendule, slingeruurwerk, tijd, uurwerk, wekker
• [2] beiaard, carillon

Hyponiemen

   

Zaanse klok afmijnklok aftelklok alarmklok (3) angelusklok atoomklok (1) avondklok batterijklok bedeklok bevolkingsklok big-benklok biologische klok boomklok brandklok buisklok comtoiseklok damklok dashboardklok doodsklok duikerklok duikklok duivenklok fischerklok grasklok hangklok kerkklok (1) kerstklok keukenklok klimaatklok koekoekklok koekoeksklok kwartsklok lantaarnklok luidklok meetklok moederklok nachtklok noodklok (3) onderwaterklok paasklok pillenklok plaatklok poortklok presentieklok prikklok (1) realtimeklok schaakklok schakelklok scheepjesklok schotklok slingerklok speelklok staartklok (1) stadionklok stationsklok stempelklok sterrenklok stoelklok stoeltjesklok stormklok systeemklok tijdklok tikklok toonklok torenklok (1) veilingklok vergrijzingsklok vesperklok wandklok waterklok wedstrijdklok wekkerklok wereldklok zebraklok zomeravondklok

Afgeleide begrippen

   

klok-en-hamerspel klokbeker klokbladroller klokbloem klokbloemig klokdiertje klokfrequentie klokgaaf klokgalwesp klokgebeier klokgelui klokgetal klokgevel klokgieten klokhen klokhuis klokjesgentiaan klokkaart klokkengalg klokkengelui klokkengieten klokkengieter klokkengieterij klokkenhuis klokkenist klokkenkast klokkenluiden klokkenluider (3) klokkenmaker klokkenspel (2) klokkenspeler klokkenstoel klokkentoren klokkentouw klokkijken kloklezen klokluider klokmechanisme klokmeter klokojief klokpuls klokradio klokrok klokschijf kloksein kloksgewijs kloksignaal klokslag klokslot kloksmeer kloksnelheid klokspijs klokthermostaat kloktijd klokuur klokvast klokvogel klokvormig klokwinde klokzeel klokzwiepfluiter rond-de-klokopvang witte klokvogel

Uitdrukkingen en gezegden

• tegen de wijzers van de klok in

linksom

∗ Tegen de wijzers van de klok in legden wagens zeven rondes van zo'n 1500 meter af rond een smalle barrière (de spina).

• De klok achteruit zetten

Terug naar oude toestanden gaan

• Een man van de klok zijn

Iemand die steeds precies op tijd is

• [1]: Daar kun je de klok op gelijkzetten

Gezegd van iets dat op gezette tijden plaatsvindt

• [1]: Met de regelmaat van een klok

Gezegd van iets dat zeer regelmatig voorkomt

∗ Met de regelmaat van de klok werd hij geschorst van school, maakte hij ruzie met jongens uit de buurt of bleef hij soms hele nachten weg.

• [1]: Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens

Weer thuis zijn, is het toch maar het beste

• [2]: Iets aan de grote klok hangen

Ruime bekendheid geven aan iets

• [2]: Dat klinkt als een klok

Een krachtig en gaaf geluid laten horen

• [2]: De klok hebben horen luiden, maar niet weten waar de klepel hangt

Maar gedeeltelijk snappen hoe iets in elkaar zit

• [3]: De noodklok luiden

alarm slaan

Vertalingen

    1. een instrument dat de tijd bijhoudt   

Afrikaans: uurwerk (af) Albanees: orë (sq) v Amhaars: የግድግዳ ሰዓት (am) Arabisch: ساعة (ar) v Armeens: ժամացույց (hy) Bretons: horolaj (br) m Bulgaars: часовник (bg) m Catalaans: rellotge (ca) m Chinees: 鐘 (zh), 钟 (zh), 時鐘 (zh), 时钟 (zh) Deens: ur (da) Duits: Uhr (de) v Engels: clock (en) Esperanto: horloĝo (eo) Estisch: kell (et) Fins: kello (fi) Frans: horloge (fr) v Georgisch: საათი (ka) Grieks: ρολόι (el) o Hausa: àgṓgó (ha) Hebreeuws: שעון (he) m Hindi: घड़ी (hi) v Hongaars: óra (hu) Iers: clog (ga) m IJslands: klukka (is) v, úr (is) o Indonesisch: jam (id) Interlingua: horologio (ia) Italiaans: orologio (it) m Japans: 時計 (ja) Jiddisch: זייגער (yi) m Koerdisch: demjimêr (ku), demjimêrk (ku), seet (ku)

Kroatisch: časovnik (hr) m Laotiaans: ນາລິກາ (lo), ໂມງ (lo) Latijn: horologium (la) o Lets: pulkstenis (lv) m Litouws: chronometras (lt), laikrodis (lt), marmūzė (lt), spidometras (lt), taksometras (lt) Malayalam: നാഴികമണി (ml), ഘടികാരം (ml) Ambonees Maleis: jam (ms) Maltees: arloġġ (mt) m Noors: klokke (no) Papiaments: klòk Perzisch: ساعت (fa) Pools: zegar (pl) m Portugees: relógio (pt) m Roemeens: ceas (ro) o Russisch: часы (ru) mv Schots-Gaelisch: uaireadair (gd) m Servisch: časovnik (sr) m Sloveens: ura (sl) v Slowaaks: hodiny (sk), tachometer (sk), hodinový impulz (sk) Somalisch: saacad weyn (so) Spaans: reloj (es) m Tamil: கதிகரம் (ta), கதியரம் (ta), கதரம் (ta), கெதரம் (ta) Telugu: గడియారం (te) Thai: นาฬิกา (th) Tibetaans: ཆུ ཚོད (bo) Tsjechisch: hodiny (cs) v mv Vietnamees: đồng hồ (vi) Welsh: cloc (cy) m Zweeds: klocka (sv) g, ur (sv) o

    2. een belvormige idiofoon, vooral bekend van kerktorens en carillons   

Afrikaans: klok (af) Catalaans: campana (ca) Duits: Glocke (de) v Engels: bell (en) Frans: cloche (fr) v

Italiaans: campana (it) Pools: dzwon (pl) Portugees: sino (pt) Spaans: campana (es) v, campanilla (es) v Zweeds: klocka (sv)

Werkwoord

vervoeging van
klokken

klok

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van klokken
   

   • Ik klok. 

2. gebiedende wijs van klokken
   

   • Klok! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van klokken
   

   • Klok je? 

Tussenwerpsel

klok

1. het geluid van een vloeistof die schoksgewijs door een vernauwing stroomt

   • Daar glijdt je hand al onder je bed en grijpt een fles, daar zweeft hij door de lucht naar de handig aan de muur bevestigde opener en pats daar gaat de dop, de fles tussen de lippen gedrukt, klok, klok, klok, daar knap je van op. 

2. het geluid dat vogels als kippen en kalkoenen maken tijdens het uitbroeden van eieren en het grootbrengen van kuikens

   • Verscheiden breedgevleugelde hennen lokten met een deftig klok, klok, klok, een troep van bonte vederloze kiekentjes tot zich, die met een hulpeloos gepiep tot haar beschermende vleugelen vloden, en elk diertje kende zijn eigen moeder. 

Opmerkingen

• "Klok" geeft een enkele uitstoot van vloeistof weer, of een enkel geluid van een hoen, maar vaak gaat het om een herhaalde uitstoot of geluid die dan door reduplicatie wordt weergegeven, zodat vormen als "klokklok" en "klokklokklok" ontstaan.

Meer informatie

• Zie de doorverwijspagina op Wikipedia voor meer informatie.

Gangbaarheid

• Het woord klok staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "klok" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.