hart

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  hart    (hulp, bestand)
• IPA: / hɑrt / (1 lettergreep); /ɦɑrt/

Woordafbreking

• hart

Woordherkomst en -opbouw

• (erfwoord), in de betekenis van ‘spier die bloedsomloop regelt’ voor het eerst aangetroffen in 901

(erfwoord) afkomstig van: Middelnederlands: herte, harte Oudnederlands: herta Germaans: *hertô Indo-Europees: *ḱḗr

Verwant in Germaans: West: Engels: heart (Angelsaksisch: heorte), Duits: Herz, (Oudhoogduits: herza), Fries: hert (Oudfries: herte) Noord: Zweeds: hjärta, Deens/Noors: hjerte, (Nynorsk: hjarta, hjarte, Oudnoords: hjarta), IJslands/Faeröers: hjarta Oost: Gotisch: hairto

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	hart	harten
verkleinwoord	hartje	hartjes

Zelfstandig naamwoord

hart o

1. (anatomie) holle spier die door geregeld samen te trekken bloed door het lichaam pompt

   • Het hart klopt tussen de 60 en 100 keer per minuut. 

   ▸ Het gezonde hart is een spier die werkt als een pomp. Het zorgt ervoor dat het bloed voortdurend door uw lichaam stroomt.

2. (figuurlijk) kern van iemands wezen, iemands diepste gevoelens

   • Als de Steenlandse kinderen dit werk zagen zeiden ze minachtend, terwijl ze hun neus optrokken en wegliepen, dat zij er niets aan vonden en dat het helemaal niet zo moeilijk was om zoiets te maken en dat ook zij het wel konden. Maar zij konden het niet en in hun hart waren ze jaloers op de kunst van Kleine Woord, zoals de jongen werd genoemd.  

3. (figuurlijk) iets wat een centrale rol speelt in een geheel

   • Hij woonde in het hart van Enschede. 
   • Dit echtpaar vormde jarenlang het hart van de club. 

Gelijkklinkende woorden

• hard

Hyponiemen

   

armhart bijhart donorhart geelhart goedhart groenhart hazenhart ijzerhart kinderhart kunsthart leeuwenhart luchthart mensenhart moederhart ossenhart ouderhart palmhart purperhart ruilhart sporthart suikerhart vaderhart vrouwenhart wikkelhart

Afgeleide begrippen

   

barmhartig blohartig dubbelhartig enghartig flauwhartig groothartig gulhartig halfhartig hart-longmachine hartaandoening hartaanval hartader hartafstand hartafwijking hartambulance hartaneurysma hartbeklemming hartbewaking hartbeweging hartbindsel hartbladig hartblok hartboezem hartbrekend hartbreuk hartcentrum hartchirurg hartchirurgie hartcyclus hartdeel hartdood hartdoorgronder hartelijk harteloos hartenaas hartenbeest hartenbloed hartenbreker hartendief hartenjagen hartenkenner hartenklop hartenkoningin hartenkreet hartenkruid hartenlap hartenleed hartenlust hartenpijn hartenpit hartenput hartentaal hartenvreten hartenvreter hartenwee hartenwens hartenzakje hartevreten hartfalen hartfilm hartfrequentie hartgebrek hartgeruis hartgespan hartgrondig harthout hartig hartinfarct hartkamer hartkatern hartkatheter hartkatheterisatie hartklacht hartklep hartklop hartklopping hartkramp hartkuil hartkuiltje hartkwaal hartland hartlijder hartlijn hartmassage hartminuutvolume hartneurose hartoor hartoperatie hartpaal hartpatiënt hartplank hartprobleem hartpunt hartrestaurant hartritme hartroerend hartrot hartruil hartruis hartschelp hartscheur hartschild hartschreef hartsgeheim hartsgrondig hartshoorn hartslag hartspecialist hartspier hartspierweefsel hartsteek hartsterfte hartsterkend hartsterking hartstichting hartstikke hartstilstand hartstimulator hartstocht hartstoornis hartstoot hartstreek hartstreng hartsvanger hartsvriend harttikkertje harttoon harttransplantatie hartvang hartvergroting hartverheffend hartverlamming hartveroverend hartverscheurend hartversterkend hartversterkertje hartversterking hartvervetting hartverwarmend hartverwarmertje hartverzakking hartvlies hartvormig hartvreter hartwater hartwerking hartwortel hartzakje hartzeer hartziekte hartzwakte hooghartig kleinhartig kloekhartig laaghartig lafhartig lauwhartig openhartig ruimhartig teerhartig trouwhartig valshartig warmhartig weekhartig

Uitdrukkingen en gezegden

   

[2] aan het hart laten komen [Met] de hand over het hart strijken zich vergevingsgezind tonen Een hart van steen hebben geen medelijden met anderen hebben Een gebroken hart hebben erg verdrietig zijn (m.n. door pech in de liefde) Een pak van mijn hart zijn een geruststelling zijn [2] er het hart van in zijn [2] hart van koekebrood Het hart hoog dragen erg trots zijn Het hart in de schoenen zinken alle moed en hoop verliezen om problemen op te lossen Het hart op de rechte/goede plaats hebben eerlijk zijn Het hart op de tong dragen/op de lippen hebben direct zeggen wat iemand denkt, ongeacht of dat slim is of niet het hart opvreten Iemand een hart onder de riem steken of Iemand een riem onder het hart steken iemand moed inspreken Het is een hart onder de riem in een moeilijke periode, ervaren ze. Anwar en Jolanda Abdellaziz, die moeten stoppen als uitbaters van leescafé De Meridiaan in de bibliotheek, zijn bedolven onder steunbetuigingen. Het moet me van het hart Dit moet ik echt even kwijt Iets of iemand in het hart sluiten heel veel van iets of iemand houden •  Mevrouw Maillard had alle directeuren in haar hart gesloten, zonder uitzondering.   Iets na aan het hart hebben liggen ergens sterk mee begaan zijn Iets niet over zijn hart kunnen krijgen ergens niet toe kunnen komen of ergens op gesteld zijn Iets op het hart binden/drukken iets nadrukkelijk zeggen Iets op het hart hebben iets te vertellen hebben In hart en nieren (zijn) ergens helemaal voor gaan en er bezeten van zijn Met hart en ziel (doen) met plezier en passie iets doen ∗ Eén ding stond namelijk onomstotelijk vast. Er had namelijk geen bewijsmateriaal kunnen ontstaan indien mevrouw Curtholmen zich niet, zoals iedereen in de rechtszaal had kunnen constateren, met hart en ziel aan haar ontrouw had gewijd. Met de hand op het hart eerlijk en gemeend [2] ter harte nemen [2] tegen het hart [2] van harte oprecht, spontaan van het hart een steen maken Van zijn hart geen moordkuil maken zijn gevoelens niet opkroppen, vrijuit zeggen wat je niet bevalt, eerlijk zeggen over hoe er over iets gedacht wordt Zijn hart aan iets ophalen ergens enorm van genieten Zijn hart luchten iemand over de problemen vertellen die hij bij zich draagt Zijn hart uitstorten bij iemand alles (in vertrouwen) vertellen over de moeilijkheden Zijn hart vasthouden in spanning iets afwachten iets of iemand een warm hart toedragen iets of iemand willen steunen •  Het was nog donker toen Jack arriveerde om mij met zijn auto naar de Mexicaanse grens brengen. Hij was, net als Scout & Frodo, een zogenaamde Trail Angel: iemand die de Pacific Crest Trail (PCT)-gemeenschap een warm hart toedraagt en de wandelaars vrijwillig een lift geeft, een bed biedt en advies en water geeft.

Spreekwoorden

• [1] bitter in de mond, maakt het hart gezond
  iets heeft een vieze smaak maar maakt de mens wel beter
• [2] een goed hart is goud waard
  je treft niet snel meer mensen met een goed karakter
• [2] niets is zo geheel als een gebroken hart
  je bent pas een volledig mens als je ook verdriet hebt leren aanvaarden
• [2] uit het oog, uit het hart
  als je iemand niet meer ziet, vergeet je hem ook sneller
• [2] waar het hart vol van is, loopt/stroomt/vloeit de mond van over
  over dingen die iemand bezig houdt praat men erg graag ofwel: wat je belangrijk vindt of waar je veel aan denkt, daar praat je ook veel over
• [2] waar uw schat is, zal ook uw hart zijn
  datgene waar je de meeste tijd en energie in stopt, zal ook je gedachten domineren
• wat het oog niet ziet, wat het hart niet deert
  wat je niet ziet en niet weet heb je ook geen last

Vertalingen

    1.   

Afrikaans: hart (af) Albanees: zemër (sq) v Ambonees Maleis: jantung (ms) Angelsaksisch: heorte (ang) Arabisch: قلب (ar) m (qalb) Azeri: ürək (az), qəlb (az) Baskisch: bihotz (eu) Bosnisch: srce (bs) o, grudi (bs) v (fig.) Bretons: kalon (br) v Bulgaars: сърце (bg) o (sǎrtse) Catalaans: cor (ca) Chinees: 心臟 (zh), 心脏 (zh) (xīn-zàng) Tsjoevasjisch: чĕре Deens: hjerte (da) o Duits: Herz (de) o Engels: heart (en) Esperanto: koro (eo) Estisch: süda (et) Faeröers: hjarta (fo) o Fins: sydän (fi) Frans: cœur (fr) m Grieks: καρδιά (el) v (karðá) Gujarati: દિલ (gu) o (dil) Hawaïaans: pu'uwai Hebreeuws: לב (he) m, לבא (he) m lebo) Hindi: दिल (hi) m (dil) Hongaars: szív (hu) Iers: croí (ga) m IJslands: hjarta (is) o Iloko: puso Indonesisch: jantung (id) Italiaans: cuore (it) m Japans: 心臓 (ja) (しんぞう) (shinzou), 心 (ja) (こころ) (kokoro) Kinyarwanda: tima (rw) (umutima) Kirgizisch: жүрөк (ky) Kituba: ntima Koerdisch: dil (ku) m, qelb (ku) m, دڵ (ku) Koreaans: 심장 (ko) (simjang) Kroatisch: srce (hr) o Latijn: cor (la) o Litouws: širdis (lt)

Maltees: qalb (mt) Manx: cree (gv) v Mapudungun: piwke Marathi: ह्रुदय (mr) (hruday) Minangkabaus: jantuang Nahuatl: yollotl (nah) Nauruaans: idiruko (na) Nedersorbisch: wutšoba (dsb) v Noors: hjerte (no) o Oekraïens: серце (uk) o (sérce) Oppersorbisch: wutroba (hsb) Oudgrieks: καρδία v Papiaments: kurason Pasjtoe: زره (ps) (zrë) Perzisch: دل (fa) (del), قلب (fa) (ghalb) Pools: serce (pl) o Portugees: coração (pt) m Quechua: sunqu (qu) Roemeens: inimă (ro) v Russisch: сердце (ru) o (sérdtse) Schots: hert (sco) Schots-Gaelisch: cridhe (gd) m Servisch: срце (sr) o, груди (sr) v (fig.) Cyrillisch: срце (gd) o Westers: srce (gd) o Sindhi: دِلِ (sd) Sloveens: srce (sl) o Slowaaks: srdce (sk) o Spaans: corazón (es) m Surinaams: ati Swahili: moyo (sw) enk, mioyo (sw) mv Tagalog: puso (tl), pusò (tl) Telugu: గుండె (te) (guMDe) Thai: หัวใจ (th) (hua-jai) Tsjechisch: srdce (cs) o Turks: yürek (tr), kalp (tr) Urdu: دل (ur) m (dil) Vietnamees: tim (vi), trái tim (vi) Welsh: calon (cy) Zoeloe: inhliziyo (zu) Zweeds: hjärta (sv) o

Gangbaarheid

• Het woord hart staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "hart" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	hart	harte

Zelfstandig naamwoord

hart

1. (anatomie) hart.

Fries

Zelfstandig naamwoord

hart

1. (evenhoevigen) hert