hart

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  hart    (hulp, bestand)
• IPA: / hɑrt / (1 lettergreep); /ɦɑrt/

Woordafbreking

• hart

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord, in de betekenis van ‘spier die bloedsomloop regelt’ voor het eerst aangetroffen in 901

• erfwoord afkomstig van: Middelnederlands: herte, harte Oudnederlands: herta Germaans: *hertô Indo-Europees: *ḱḗr

  Verwant in Germaans: West: Engels: heart (Angelsaksisch: heorte), Duits: Herz, (Oudhoogduits: herza), Fries: hert (Oudfries: herte) Noord: Zweeds: hjärta, Deens/Noors: hjerte, (Nynorsk: hjarta, hjarte, Oudnoords: hjarta), IJslands/Faeröers: hjarta Oost: Gotisch: hairto

  Verwant in Romaans: Italisch Latijn: cor, Frans: cœur, Italiaans: cuore, Portugees coração, Spaans: corazón

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	hart	harten
verkleinwoord	hartje	hartjes

Anatomische weergave van het menselijk hart [1]

Zelfstandig naamwoord

het hart o

1. (anatomie) holle spier die door geregeld samen te trekken bloed door het lichaam pompt

   • Het hart klopt tussen de 60 en 100 keer per minuut. 

   ▸ Het gezonde hart is een spier die werkt als een pomp. Het zorgt ervoor dat het bloed voortdurend door uw lichaam stroomt.

2. (figuurlijk) kern van iemands wezen, iemands diepste gevoelens

   • Als de Steenlandse kinderen dit werk zagen zeiden ze minachtend, terwijl ze hun neus optrokken en wegliepen, dat zij er niets aan vonden en dat het helemaal niet zo moeilijk was om zoiets te maken en dat ook zij het wel konden. Maar zij konden het niet en in hun hart waren ze jaloers op de kunst van Kleine Woord, zoals de jongen werd genoemd.  

3. (figuurlijk) iets wat een centrale rol speelt in een geheel

   • Hij woonde in het hart van Enschede. 
   • Dit echtpaar vormde jarenlang het hart van de club. 

Gelijkklinkende woorden

• hard

Hyponiemen

   

Heilig Hart armhart bijhart bruinhart dierenhart donorhart enghartig geelhart goedhart groenhart groenhartboom gulhartig hart-op-hart hazenhart ijzerhart jongenshart kinderhart kunsthart leeuwenhart luchthart mannenhart mensenhart moederhart ossenhart ouderhart palmhart pantserhart purperhart robothart ruilhart smalhart sporthart stadshart steunhart suikerhart tegen het hart trouwhartig vaderhart valshartig voetbalhart vrouwenhart wijkhart wikkelhart winkelhart

Afgeleide begrippen

   

Coke's Hartenbeest Hartig Hartman Noorse hartschelp aan het hart laten komen barmhartig blohartig dubbelhartig enghartig er het hart van in zijn flauwhartig gedoornde hartschelp geknobbelde hartschelp groothartig grote hartschelp gulhartig halfhartig hart van koekebrood hart-apk hart-longmachine hart-op-hart hartaandoening hartaanval hartader hartafdeling hartafstand hartafwijking hartambulance hartaneurysma hartbeeld hartbeklemming hartbewaking hartbeweging hartbindsel hartbladig hartblok hartboezem hartbrekend hartbreuk hartcentrum hartchirurg hartchirurgie hartchirurgisch hartcyclus hartdeel hartdood hartdoorgronder hartedief hartelijk harteloos hartenbeest hartenbloed hartenbreekster hartenbreker hartendief hartengroet hartenjagen hartenkenner hartenklop hartenkreet hartenkruid hartenlap hartenleed hartenlief hartenlust hartenpijn hartenpit hartenput hartentaal hartenvreten hartenvreter hartenwee hartenwens hartenzakje hartenzeer hartevreten hartfalen hartfilm hartfrequentie hartfunctie hartgebrek hartgeruis hartgespan hartgrondig harthout hartig hartinfarct hartinsufficiëntie hartkamer hartkatern hartkatheter hartkatheterisatie hartklacht hartklep hartkliniek hartklop hartklopping hartknoopmier hartknoopmieren hartkramp hartkuil hartkuiltje hartkwaal hartland hartlap hartlijden hartlijder hartlijn hartmassage hartminuutvolume hartnavigator hartneurose hartonderzoek hartoor hartoperatie hartpaal hartpatiënt hartpatiënte hartpijn hartplank hartpomp hartprobleem hartpunt hartrestaurant hartritme hartroerend hartrot hartruil hartruis hartschelp hartscheur hartschild hartschreef hartsgeheim hartsgrondig hartshoorn hartslag hartspecialist hartspiegel hartspier hartspierweefsel hartstarter hartsteek hartsterfte hartsterkend hartsterking hartstichting hartstikke hartstilstand hartstimulator hartstocht hartstoornis hartstoot hartstreek hartstreng hartstuk hartsturing hartsvanger hartsvriend hartsvriendin harttikkertje harttomtom harttoon harttransplantatie hartvang hartvergroting hartverheffend hartverlamming hartveroverend hartverscheurend hartversterkend hartversterker hartversterkertje hartversterking hartvervetting hartverwarmend hartverwarmertje hartverzakking hartvlies hartvormig hartvreter hartvrucht hartwater hartwerking hartwinkel hartwortel hartzakje hartzeer hartziekte hartzwakte het hart opvreten hooghartig kleinhartig kloekhartig laaghartig lafhartig lauwhartig openhartchirurgie openhartig openhartoperatie ruimhartig scheve hartschelp teerhartig tere hartschelp trouwhartig valshartig warmhartig weekhartig

Uitdrukkingen en gezegden

   

[2] aan het hart laten komen Aan het hart gaan Gezegd van iets aangrijpends/deerniswekkends Het gaat me aan het hart dat hij zich zo slecht voelt. Alle harten bij jezelf nemen Bij het beoordelen van anderen ook steeds rekening houden met je eigen positie Dat is iemand naar mijn hart Dat is iemand die mij helemaal ligt, of die ik graag mag [Met] de hand over het hart strijken/Over zijn [goede] hart strijken Zich vergevingsgezind tonen, blijk geven van enige clementie Een gebroken hart hebben Erg verdrietig zijn (m.n. door pech in de liefde) Een goed/gouden hart hebben Een goed of nobel karakter hebben, een goede inborst hebben Een groot hart hebben Moedig of nobel/vergevingsgezind zijn Een hart in het lijf hebben Moedig zijn Een hart van steen hebben Geen medelijden met anderen hebben Een hart[je] zonder zorg Iemand die zich nooit zorgen maakt Een kind onder het hart dragen Zwanger zijn Een klein hartje hebben Weinig durven Een pak van het hart Een (grote) geruststelling Dat is een pak van mijn hart. [2] er het hart van in zijn Geen duivel op zijn hart laten barsten Oprecht alles zeggen wat men vindt, (≈geen blad voor de mond nemen) Geen hart in het lijf hebben Meedogenloos zijn Goed/Rein van hart zijn Moreel zuiver zijn, een goed moreel kompas [2] hebben [2] hart van koekebrood Het hart hebben om De (euvele) moed hebben Het hart hoog dragen Erg trots zijn Het hart in het kruintje van zijn kop hebben Een verwaande indruk maken Het hart maakt een sprong[etje] Gezegd van iemand die een plotselinge en sterke emotie heeft • Mijn hart maakte een sprong toen ik dat hoorde.  Het hart op de goede/juiste/rechte plaats hebben Eerlijk zijn Het hart op de tong dragen/op de lippen hebben Direct zeggen wat iemand denkt, ongeacht of dat slim is of niet het hart opvreten Iemand een hart onder de gordel/riem steken of Iemand een riem onder het hart steken Iemand moed inspreken Het is een hart onder de riem in een moeilijke periode, ervaren ze. Anwar en Jolanda Abdellaziz, die moeten stoppen als uitbaters van leescafé De Meridiaan in de bibliotheek, zijn bedolven onder steunbetuigingen. Het moet me van het hart Dit moet ik echt even kwijt Iemand hart en hand schenken Met iemand trouwen Iemands hart stelen/winnen Iemand volkomen voor zich weten te winnen, inpalmen Iemand op het hart trappen Iemand beledigen, grieven, kwetsen (vgl. op de ziel trappen) Iemand zijn hart in de hand geven Iemand om het leven brengen, iemand doden Iets na/nauw aan het hart hebben liggen Ergens sterk mee begaan zijn Iets niet over zijn hart kunnen [ver]krijgen Ergens niet toe kunnen komen door een te grote emotionele betrokkenheid Iets op het hart binden/drukken Iets nadrukkelijk zeggen Iets op het hart hebben Iets te vertellen hebben In eenvoud des harten Zonder enige (kwade) bijgedachte of bijbedoeling In hart en nieren (zijn) Ergens helemaal voor gaan en er bezeten van zijn In het hart sluiten Heel veel van iets of iemand gaan houden, sterk aan iets of iemand verknocht raken •  Mevrouw Maillard had alle directeuren in haar hart gesloten, zonder uitzondering.   Jong van hart zijn Nog steeds actief, blijmoedig enz. zijn (ondanks dat men al op een zekere leeftijd is) Leven als een hart Heel levend/levendig zijn Met de dood in het hart Zeer moedeloos of ontdaan Met de hand op het hart Eerlijk en gemeend Met hart en ziel (doen) Met plezier en passie iets doen ∗ Eén ding stond namelijk onomstotelijk vast. Er had namelijk geen bewijsmateriaal kunnen ontstaan indien mevrouw Curtholmen zich niet, zoals iedereen in de rechtszaal had kunnen constateren, met hart en ziel aan haar ontrouw had gewijd. Met pijn in het hart Met grote tegenzin, met een sterk bezwaard gemoed [2] tegen het hart [2] ter harte nemen Uit de grond van het hart Heel eerlijk/oprecht, zeer gemeend Uit het hart gegrepen zijn Uit pure oprechtheid voortkomen (m.n. van iets dat wordt gezegd) • Die opmerking is me uit het hart gegrepen.  Van [ganser] harte Gemeend, oprecht • Van harte gefeliciteerd!  • Ik hoop het van ganser harte.  Van het hart een steen maken Gevoelens van compassie, medelijden e.d. weten te overwinnen Van zijn hart geen moordkuil maken De eigen gevoelens niet opkroppen, vrijuit zeggen wat je niet bevalt, eerlijk zeggen over hoe er over iets gedacht wordt Van 's harten bloed gaan Gezegd van iets wat alleen met de allergrootste moeite/inspanning bereikt of bekostigd kan worden Zijn hart aan iets ophalen Ergens enorm van genieten Zijn hart kwijtraken/verliezen/verpanden aan Helemaal verslingerd aan iets raken Zijn hart laten spreken Zich heel eerlijk/oprecht uitlaten Zijn hart [bij iemand] luchten/uitstorten Iemand anders in vertrouwen over de problemen vertellen die men zelf heeft Zijn hart uit zijn lichaam/lijf spuwen braken, overgeven [1], vomeren Zijn hart uit zijn lijf lopen Heel hard lopen Zijn hart vasthouden In spanning de uitkomst van iets riskants afwachten Iets of iemand een warm hart toedragen Iets of iemand graag willen steunen •  Het was nog donker toen Jack arriveerde om mij met zijn auto naar de Mexicaanse grens brengen. Hij was, net als Scout & Frodo, een zogenaamde Trail Angel: iemand die de Pacific Crest Trail (PCT)-gemeenschap een warm hart toedraagt en de wandelaars vrijwillig een lift geeft, een bed biedt en advies en water geeft.

Spreekwoorden

• Bitter in de mond, maakt het hart gezond

Gezegd van iets wat een vieze smaak heeft, maar wel gezond is

• De schrik slaat [me/je, ...] om het hart

Daar schrik ik/schrik jij, ... erg van

• Een goed hart is goud waard

Je treft niet snel meer mensen met een goed karakter

• Elk hart heeft zijn smart

Iedereen heeft zijn eigen persoonlijke leed en ongenoegen

• God kent de harten, maar de duivel kent de kneepjes

Men is mogelijk niet eerlijk

• Het hart bonst/klopt in de keel

Gezegd van iemand die erg bang of gespannen is

• Het hart zinkt in de schoenen

Gezegd als men de hoop/het vertrouwen verliest om een probleem op te lossen

• Hoe hoger het hart, hoe lager de ziel

Dwaasheid wordt gekenmerkt door hoogmoed

• Mijn hart draait ervan om

Dat vind ik vreselijk

• Niets is zo geheel als een gebroken hart

Je bent pas een volledig mens als je ook verdriet hebt leren aanvaarden

• Uit het oog, uit het hart

Als je iemand niet meer ziet, vergeet je diegene ook sneller

• Waar het hart vol van is, loopt/stroomt/vloeit de mond van over

Over dingen die iemand bezighoudt, praat men erg graag, ofwel: datgene wat je belangrijk vindt of waar je veel aan denkt, daar praat je ook veel over

• Waar uw schat is, zal ook uw hart zijn

Datgene waar je de meeste tijd en energie in stopt, zal ook je gedachten domineren

• Wat het oog niet ziet, wat het hart niet deert

Van wat je niet ziet en niet weet, heb je ook geen last (Variant: Wat niet ziet, wat/dat niet deert)

• Zijn hart is geen boontje groot

Hij is erg bangelijk

• Zijn hart staat in lichterlaaie

Gezegd van iemand die verliefd is

Vertalingen

    1.   

Afrikaans: hart (af) Albanees: zemër (sq) v Ambonees Maleis: jantung (ms) Angelsaksisch: heorte (ang) Arabisch: قلب (ar) m (qalb) Azeri: ürək (az), qəlb (az) Baskisch: bihotz (eu) Bosnisch: srce (bs) o, grudi (bs) v (fig.) Bretons: kalon (br) v Bulgaars: сърце (bg) o (sǎrtse) Catalaans: cor (ca) Chinees: 心臟 (zh), 心脏 (zh) (xīn-zàng) Tsjoevasjisch: чĕре Deens: hjerte (da) o Duits: Herz (de) o Engels: heart (en) Esperanto: koro (eo) Estisch: süda (et) Faeröers: hjarta (fo) o Fins: sydän (fi) Frans: cœur (fr) m Grieks: καρδιά (el) v (karðá) Gujarati: દિલ (gu) o (dil) Hawaïaans: pu'uwai Hebreeuws: לב (he) m, לבא (he) m lebo) Hindi: दिल (hi) m (dil) Hongaars: szív (hu) Iers: croí (ga) m IJslands: hjarta (is) o Iloko: puso Indonesisch: jantung (id) Italiaans: cuore (it) m Japans: 心臓 (ja) (しんぞう) (shinzou), 心 (ja) (こころ) (kokoro) Kinyarwanda: tima (rw) (umutima) Kirgizisch: жүрөк (ky) Kituba: ntima Koerdisch: dil (ku) m, qelb (ku) m, دڵ (ku) Koreaans: 심장 (ko) (simjang) Kroatisch: srce (hr) o Latijn: cor (la) o Litouws: širdis (lt)

Maltees: qalb (mt) Manx: cree (gv) v Mapudungun: piwke Marathi: ह्रुदय (mr) (hruday) Minangkabaus: jantuang Nahuatl: yollotl (nah) Nauruaans: idiruko (na) Nedersorbisch: wutšoba (dsb) v Noors: hjerte (no) o Oekraïens: серце (uk) o (sérce) Oppersorbisch: wutroba (hsb) Oudgrieks: καρδία v Papiaments: kurason Pasjtoe: زره (ps) (zrë) Perzisch: دل (fa) (del), قلب (fa) (ghalb) Pools: serce (pl) o Portugees: coração (pt) m Quechua: sunqu (qu) Roemeens: inimă (ro) v Russisch: сердце (ru) o (sérdtse) Schots: hert (sco) Schots-Gaelisch: cridhe (gd) m Servisch: срце (sr) o, груди (sr) v (fig.) Cyrillisch: срце (gd) o Westers: srce (gd) o Sindhi: دِلِ (sd) Sloveens: srce (sl) o Slowaaks: srdce (sk) o Spaans: corazón (es) m Surinaams: ati Swahili: moyo (sw) enk, mioyo (sw) mv Tagalog: puso (tl), pusò (tl) Telugu: గుండె (te) (guMDe) Thai: หัวใจ (th) (hua-jai) Tsjechisch: srdce (cs) o Turks: yürek (tr), kalp (tr) Tyap: a̱lyia̱ (kcg) Urdu: دل (ur) m (dil) Vietnamees: tim (vi), trái tim (vi) Welsh: calon (cy) Zoeloe: inhliziyo (zu) Zweeds: hjärta (sv) o

Gangbaarheid

• Het woord hart staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "hart" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	hart	harte

Zelfstandig naamwoord

hart

1. (anatomie) hart.

Fries

Zelfstandig naamwoord

hart

1. (evenhoevigen) hert