heer

Niet te verwarren met: Heer, heir

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  heer    (hulp, bestand)
• IPA: / her / (1 lettergreep), /ɦɪːr/

Woordafbreking

• heer

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘leger’ voor het eerst aangetroffen in 850
• (erfwoord): Middelnederlands here, uit Oudnederlands hērro, hēro, gesubstaniveerd uit de vergrotende trap van het bijvoeglijke naamwoord hēr ‘oud, belangrijk’ met leenbetekenis ‘voornaam, eerbiedwaardig’ uit de Oudhoogduitse cognaat die als Duits hehr ‘voornaam, verheven’ wordt voortgezet. Het Oudhoogduits was een leenvertaling van Latijns senior ‘hooggeplaatst persoon (zn.); ouder (bn.)’, maar had het de oorspronkelijke betekenis ‘grijs, grijsharig’ zoals zijn cognaten Oudengels hār en Oudnoords hárr. Afkomstig uit Oergermaans *hairaz, verwant aan Oudiers cíar ‘donkerkleurig’.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	heer	heren
verkleinwoord	heertje	heertjes

Zelfstandig naamwoord

heer

1. m man

   • Dames en heren, van harte welkom op dit galaconcert. 

   ▸ Het is buiten de kwelzucht van de parcoursbouwers gerekend. Hier lag de afgelopen drie keer de eindstreep, maar verderop hebben ze een onverhard pad laten aanleggen. Nog wat verder omhoog, heren!

2. m deftig persoon
3. m belangrijk persoon

   • De hoge heren hebben besloten dat er 100 mensen ontslagen moeten worden. 

   ▸ Natuurlijk hebben noch ik noch de heren in lange jurken enig idee wat waar is en wat niet, maar je moet tenslotte toch ergens in geloven. Ik zal er wellicht heel anders over denken over tien jaar tijd. Ik blijf zoeken.

4. m welgemanierd persoon, gentleman
5. m heerser
6. m persoon in wiens dienst men staat, meester, baas
7. m bezitter van een heerlijkheid
8. m houder van zekere adellijke titel
9. m aanspreektitel voor mannelijke personen
10. m zekere kaart in het kaartspel
11. o (verouderd) (militair) (onveranderlijk); leger

Hyponiemen

   

achterleenheer ambachtsheer baanderheer beschermheer boeheer bouwheer broodheer burchtheer burgerheer domheer gastheer geneesheer grondheer halsheer hemelheer huisheer jongeheer jonkheer kamerheer kapittelheer kasteelheer kerkheer keuzeheer koorheer krijgsheer kruisheer landheer landsheer leenheer mijnheer oorlogsheer opperheer ouweheer predikheer preekheer raadsheer schuldheer schutsheer stiftsheer systeemheer tafelheer veldheer vrijheer wereldheer witheer

Afgeleide begrippen

   

heer des huizes heerachtig heerbaan heerban heergewaad heerkracht heerleger heerlijk heermoes heeroom heerschaar heerschap heerschare heerstraat heervaart heerweg herenakkoord herenbank herenboekje herenboer herenboon herenboxer herendienst herendubbel herenenkel herenenkelspel herenfiets herengoed herengracht herenhuis herenkapper herenknecht herenleed herenleven herenliefde herenlogement herenloon herenmode herenmoraal herenonderbroek herenpeer herensociëteit herentoilet herig

Verwante begrippen

• gentleman, heerschap, patroon
• [11] armee, heerschaar, leger, legermacht, troepenmacht

Vertalingen

    1.   

Duits: Herr (de) Engels: gentleman (en) (bet. 1, 2, 3, 4), lord (en) (bet. 5, 6, 7, 8), Sir (en), Mister (en) (bet. 8), king (en) (bet. 10)

Frans: Monsieur (fr) Pools: pan (pl) Spaans: señor (es) m

    4. welgemanierd persoon   

Engels: gentleman (en), lord (en)

Spaans: caballero (es) m, gentilhombre (es) m

    5. heerser   

Engels: king (en), lord (en)

Spaans: rey (es) m

    6. baas   

Engels: boss (en), master (en)

Spaans: amo (es) m, dueño (es) m, jefe (es) m, patrón (es) m

    11. leger   

Engels: army (en)

Spaans: ejército (es) m

Gangbaarheid

• Het woord heer staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "heer" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.