vos

Een vos.

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  vos    (hulp, bestand)
• IPA: / vɔs / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• vos

Woordherkomst en -opbouw

• (erfwoord) via Middelnederlands vos van Oudnederlands fus, in de betekenis van ‘hondachtige’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	vos	vossen
verkleinwoord	vosje	vosjes

Zelfstandig naamwoord

vos m

1. (roofdieren) bepaald zoogdier, Vulpes vulpes , met bruinrode kleur en dikbehaarde staart

   • In dit gebied zijn vossen losgelaten. 

   ▸ Tot mijn opluchting zag ik dat het geen jonge beer, maar een grote vrouwtjescoyote was. Een soort kruising tussen een wolf en een vos.

2. (scheikunde) (afkorting) afkorting voor 'Vluchtige organische stof' -> dichloorvos
3. (afkorting) afkorting voor 'Vrouwen oriënteren zich op de samenleving' -> voscursus
4. (kleding) bont van de vos, Vulpes vulpes 
5. (paardrijden) bruinrood paard
6. (vlinders) benaming voor bepaalde bruinrode vlinders
7. (bouwkunde) afdektop van een (rieten) puntdak (Nedersaksisch? verbastering van "vorst"?)

   • De boerderij heeft een rieten dak met een rode (of blauwe) vos. 00

8. (onderwijs) afkorting van voortgezet onderwijs voor senioren (onderwijs in Suriname)

Hyponiemen

• [1]:Afghaanse vos, andesvos, azaravos, Bengaalse vos, Darwins vos, eilandvos, grijze vos, grootoorvos, Kaapse vos, kitvos, kortoorvos, krabbenetende vos, Patagonische vos, poolvos, steppevos, zandvos
• [6]: grote vos, kleine vos, oostelijke vos

Verwante begrippen

• [1] rekel, moervos, woestijnvos

[1] hondachtigen:

•  Afghaanse vos  
•  Afrikaanse wilde hond  
•  Arabische wolf  
•  Aziatische wilde hond  
•  alaskawolf  
•  andesvos  
•  azaravos  
•  Bengaalse vos  
•  boshond  
•  buffelwolf  
•  coyote  
•  Darwins vos  
•  dingo  
•  Ethiopische wolf  
•  Europese wolf  
•  eilandvos  
•  falklandwolf  
•  fennek  
•  gestreepte jakhals  
•  goudjakhals  
•  goudvos  
•  grijze vos  
•  grijze vossen  
•  grootoorkitvos  
•  grootoorvos  
•  hond  
•  Iberische wolf  
•  Indische wolf  
•  jakhals  
•  jakhalzen  
•  Kaapse vos  
•  kitvos  
•  kortoorvos  
•  krabbenetende vos  
•  krabbenhond  
•  lepelhond  
•  Mexicaanse wolf  
•  manenwolf  
•  newfoundlandwolf  
•  oostelijke zandvos  
•  Patagonische vos  
•  poolvos  
•  poolwolf  
•  reuzenwolf  
•  rode wolf  
•  Spaanse wolf  
•  san-joaquinkitvos  
•  savannevos  
•  steppevos  
•  Tibetaanse zandvos  
•  vossen  
•  wasbeerhond  
•  wilde hond  
•  witte wolf  
•  wolf  
•  zadeljakhals  
•  zandvos  +

Afgeleide begrippen

samenstellingen met "vos" als eerste deel

• voscursus (3)
• voshaai
• voskamp
• voskonijn
• voskuil
• vossenbes
• vossengat
• vossenhol
• vossenhuid
• vossenjacht
• vossenklem
• vossenkop
• vossenlintworm
• vossenpels
• vossenstaart
• vossenvel
• voszegge

samenstellingen met "vos" als laatste deel

• brandvos
• dichloorvos (2)
• goudvos
• grote vos (4)
• kleine vos (4)
• moervos
• oostelijke vos (4)
• rijnvos
• roodvos
• schoolvos
• sloddervos
• slordevos
• stadsvos
• webcamvos
• woestijnvos
• zeevos
• zilvervos
• zweetvos

Uitdrukkingen en gezegden

• Als de vos de passie preekt, boer pas op je kippen/ganzen.

Pas op voor huichelaars, voor mensen die de schijn ophouden goede bedoelingen te hebben

• Een vos verliest zijn haren, maar niet zijn streken.

Iemands (slechte) karakter verandert niet als diegene op hogere leeftijd komt

• Een sluwe vos.

Een slim/gewiekst persoon.

Vertalingen

    1. bepaald zoogdier, Vulpes vulpes   

Afrikaans: vos (af) Aino: チロヌッㇷ゚ Albanees: dhelpër (sq) v Angelsaksisch: fox (ang) m Arabisch: ثعلب (ar) m Armeens: աղվես (hy) Baskisch: azeri (eu) Bosnisch: lisica (bs) v, lisac (bs) m Bretons: louarn (br) m Bulgaars: лисица (bg) v Catalaans: guineu (ca) m, guilla (ca) v Cherokee: ᏧᎳ (chr) Chinees: 狐狸 (zh) Cornisch: lowarn (kw) m Cree: ᒪᕁᐁᓰᐢ (cr) Deens: ræv (da) g Duits: Fuchs (de) m Erzja: ривезь Engels: fox (en) Esperanto: vulpo (eo) Estisch: rebane (et) Even: хули, хуличан Ewe: abei (ee) Faeröers: revur (fo) m Fins: kettu (fi) Frans: renard (fr) m Friulisch: bolp, volp Galicisch: raposo (gl) m, golpe (gl) m Georgisch: მელა (ka) Grieks: αλεπού (el) v Hebreeuws: שועל (he) m Hindi: लोमड़ी (hi) Hongaars: róka (hu) Iers: sionnach (ga) m, madra rua (ga) m IJslands: refur (is) m, tófa (is) v Indonesisch: rubah (id) Inuktitut: ᑎᕆᒐᓐᓂᐊᖅ (iu) Italiaans: volpe (it) v Japans: 狐 (ja) Kannada: ನರಿ (kn) klassiek Nahuatl: oztoatl (nci) Koerdisch: رێوی (ku) Koreaans: 여우 (ko) Krim-Tataars: tilki Kroatisch: lisica (hr) v Ladinisch: volp Lakota: tokalu (lkt), šungila (lkt) Latijn: vulpes (la) v Lets: lapsa (lv) Litouws: lapė (lt) v, lapinas (lt) m

Macedonisch: лисица (mk) v Maltees: volpi (mt) v Mohawk: tsitsho Moksja: келазь Navajo: foxe Nedersorbisch: liška (dsb) v Nenets: тёня Noors: rev (no) g Occitaans: rainal (oc) m Oekraïens: лис (uk) m, лисиця (uk) v Oezbeeks: Cyrillisch: тулки (uz) Latijns: tulki (uz) Ojibwe: ᐙᑯᔥ O'odham: gaso Oppersorbisch: liška (hsb) v Ossetisch: рувас Oudgrieks: ἀλώπηξ v Oudnoords: fōa Perzisch: روباه (fa) Pools: lis (pl) m Portugees: raposo (pt) m Quechua: atuq (qu) Reto-Romaans: vulp (rm) v Roemeens: vulpe (ro) v Romani: xulpa v Russisch: лиса (ru) v, лисица (ru) v, лис (ru) m Sami: rieban Sardisch: mrexani (sc), fraitzu (sc), liori (sc), grupi (sc) Schots-Gaelisch: sionnach (gd) m Servisch: Cyrillisch: лисица (sr) v, лисaц (sr) m Westers: lisica (sr) v, lisac (sr) m Servo-Kroatisch: lisica (sh) v Sierra Negra-Nahuatl: astotl (nsu) Sloveens: lisica (sl) v, lisjak (sl) m Slowaaks: líška (sk) v Soemerisch: ka₅ Spaans: zorro (es) m, zorra (es) v Swahili: mbweha (sw) Tamil: நரி (ta) Telugu: నక్క (te) Thai: จิ้งจอก (th) Tsjechisch: liška (cs) v Turks: tilki (tr) Welsh: cadno (cy) m, llwynog (cy) m Wit-Russisch: ліса (be) v Yucateeks: chʼomak, ohč Zweeds: räv (sv) g

Werkwoord

vervoeging van
vossen

vos

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vossen
   

   • Ik vos. 

2. gebiedende wijs van vossen
   

   • Vos! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van vossen
   

   • Vos je? 

Gangbaarheid

• Het woord vos staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "vos" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie. (doorverwijspagina)
  • vos als benaming voor bepaalde hondachtige zoogdieren
  • vos als benaming voor bepaalde chemische stoffen

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

Zelfstandig naamwoord

vos

1. (roofdieren) vos., Vulpes vulpes 

Frans

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: /vo/

Woordafbreking

• vos

nominatief	genitief	datief	accusatief	benadrukt
vous	votre / vos	vous	vous	vous

Bezittelijke voornaamwoorden in het Frans
bezitter:		wat bezeten wordt:
		enk		mv
		m	v	—
enk	1e pers.	mon	ma	mes
	2e pers.	ton	ta	tes
	3e pers.	son	sa	ses
mv	1e pers.	notre		nos
	2e pers.	votre*		vos*
	3e pers.	leur		leurs
* als beleefdheidsvorm zowel meervoud als enkelvoud

Bezittelijk voornaamwoord

vos mv (m en v)

1. jullie, uw (bij bezitter in 2e persoon meervoud, voor woorden in het meervoud, zowel mannelijk als vrouwelijk), Vulpes vulpes 

   «Parents, protégez vos enfants du danger!»

   Ouders, beschermt jullie kinderen voor het gevaar!

2. uw, je (bij bezitter in 2e persoon enkelvoud, beleefdheidsvorm, voor woorden in het meervoud, zowel mannelijk als vrouwelijk), Vulpes vulpes 

   «Madame, vos beaux yeux, me font mourir d'amour.»

   Mevrouw, uw mooie ogen laten mij sterven van liefde.

Opmerkingen

• Bij woorden die in het enkelvoud staan wordt votre gebruikt.
• Voor de 2e persoon meervoud kent het Frans geen afzonderlijke beleefdheidsvorm en bepaalt het verband van de tekst of vos met uw of jullie moet worden vertaald. In Frankrijk wordt de beleefdheidsvorm iets algemener gebruikt dan in het Nederlands, daardoor kan vos voor de 2e persoon enkelvoud soms ook beter met je worden vertaald en andersom.

Latijn

Uitspraak

• IPA: /woːs/

	enkelvoud	meervoud
nominatief	tū	vōs
accusatief	tē
genitief	tui	vestri
datief	tibi	vōbis
ablatief	tē

Persoonlijk voornaamwoord

vōs

1. jullie (nominatief van de tweede persoon meervoud), Vulpes vulpes 
2. jullie (accusatief van de tweede persoon meervoud), Vulpes vulpes