steen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  steen    (hulp, bestand)
  • IPA: / sten / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /sten/
  • (Limburg): /steːn/

Woordafbreking

• steen

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord via Middelnederlands steen van Oudnederlands steen, in de betekenis van ‘harde delfstof’ aangetroffen vanaf 918

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	steen	stenen
verkleinwoord	steentje	steentjes

Zelfstandig naamwoord

steen

1. m een harde stof, vaak op kiezel gebaseerd maar omvattende vele soorten

   • Huizen worden vaak van steen gemaakt, omdat het zo goed bestand is tegen weersinvloeden. 

   ▸ Zittend op een steen aten we wat de pot schafte.

2. m een klein fragment van deze stof

   • Er ligt een kleine steen op het garagepad. 

   ▸ Vanachter mijn struik gooide ik wat kleine steentjes naar hem toe.

   ▸ Na uren lopen en een hele tijd zoeken vond ik een vlakke plek voor mijn tent en gooide ik eerst een aantal stenen de struiken in om eventuele slangen te verjagen.

3. o vogelziekte veroorzaakt door het organisme Trichomonas gallinae

Synoniemen

• [2] geel, frons, trichomoniasis

Hyponiemen

   

Gravensteen aanslagsteen aanzetsteen adelaarssteen adersteen altaarsteen aluinsteen amandelsteen amazonesteen anjersteen ankersteen arduinsteen arendssteen azuursteen baksteen balksteen balsteen barnsteen bautasteen bekledingssteen bentheimersteen betonsteen biksteen bindsteen blaassteen blauwsteen bloedsteen bouwsteen bovensteen brandsteen breuksteen briksteen bruinijzersteen bruinsteen builsteen cementsteen damsteen darmsteen deksteen dobbelsteen dominosteen dondersteen doorgroeisteen draagsteen drijfsteen druipsteen duifsteen duivelssteen edelsteen filtreersteen galmeisteen galsteen gangsteen gedenksteen geelijzersteen gelukssteen geselsteen gevelsteen glassteen gootsteen goudsteen grafsteen granaatsteen granietsteen graveelsteen grendelsteen grenssteen groeisteen groensteen grondsteen grutsteen gruttensteen haalsteen haansteen haardsteen hagelsteen halfsteens halssteen handsteen handvormsteen hanensteen hardsteen herdenkingssteen hoeksteen hoornsteen houtsteen ijsselsteen ijssteen ijzersteen inktsteen kalamijnsteen kalksteen kantsteen karbonkelsteen kareelsteen kasseisteen kegelsteen keilsteen keisteen keizelsteen kersensteen ketelsteen keursteen kietelsteen kiezelsteen kittelsteen klampsteen klappersteen kleisteen klipsteen kloostersteen kopersteen kraagsteen kraaksteen kriekensteen krolsteen kroonsteen kruissteen kunststeen kurksteen labradorsteen lavasteen lazuursteen ledesteen leemsteen legosteen leisteen leksteen leversteen liksteen lithosteen maalsteen maandsteen maansteen magneetsteen mandelsteen mangosteen marmersteen melksteen mergelsteen meteoorsteen metselsteen mokkasteen molensteen monnikssteen natuursteen navelsteen nevelsteen niersteen offersteen oliesteen olijfsteen ondersteen oorsteen ovensteen paddensteen parelsteen peilsteen penningsteen plaksteen plaveisteen pleistersteen pokersteen poksteen polijststeen pompsteen porfiersteen proefsteen puddingsteen puimsteen puisteen putsteen quadersteen raamdorpelsteen reinsteen rijnsteen roepsteen rolsteen roodijzersteen roodsteen rotssteen runensteen ruwsteen schilfersteen schoorsteen schuimsteen schuursteen serpentijnsteen siersteen slakkensteen slijpsteen slingersteen slotsteen sluitsteen snelbouwsteen speekselsteen speksteen splijtsteen sponssteen spreeksteen springsteen stamietsteen stapsteen stoepsteen stopsteen stortsteen straatsteen strassteen strengperssteen struikelsteen tandsteen tinsteen toetssteen tofsteen tongsteen trassteen tufsteen tungsteen varkenssteen veldsteen vetsteen vitrioolsteen vloersteen voetsteen votiefsteen vulkaansteen vuursteen waalsteen watersteen wentelsteen wetsteen wijnsteen wrijfsteen zandsteen zechsteen zeepsteen zeilsteen zerksteen zinksteen zonnesteen zoutsteen zwerfsteen

Afgeleide begrippen

   

Steenbok Steendam Steenkamp Steenput Steenwerk Steenwijk eensteensmuur gesteente heelsteensmuur steenaankoop steenaarde steenachtig steenakker steenanjer steenanker steenarend steenbaars steenbakker steenbakkerij steenbeitel steenbekleding steenberg steenbestorting steenbeuk steenbewerker steenbijter steenbik steenblok steenbok steenbolk steenboor steenbraam steenbrand steenbreek steencirkel steendode steendood steendoorn steendruk steendrukken steendrukker steenduif steeneik steenezel steenfabriek steenformatie steengaas steengeit steengeschut steengoed steengraver steengravure steengrijs steengrill steengrillen steengroef steengroeve steengrond steengruis steenhard steenhommel steenhoop steenhoudend steenhouwen steenhouwer steenhoven steenhuis steenijs steenkalk steenkanker steenkapper steenkern steenkist steenklaver steenklei steenklip steenklomp steenkolen steenkool steenkoraal steenkorf steenkoud steenkring steenlaag steenlawine steenlegger steenlegging steenlift steenloper steenmannetje steenmarter steenmassa steenmastiekasfalt steenolie steenoud steenoven steenpatrijs steenplaats steenpuin steenpuist steenraket steenrijk steenrood steenroos steenrots steens steenschaal steenschilder steenslag steensnede steensnijden steensnijder steensnijding steensnijkunst steensoep steensoort steenspil steenstort steenstuk steensurfen steenthee steentijd steentijdperk steentijm steenuil steenvalk steenverband steenvis steenvlas steenvorming steenvrucht steenweg steenwoestijn steenwol steenworp steenzaag steenzetter steenzetting steenziekte steenzolder steenzout steenzweer stenen stenengooiend stenengooier stenenmaffia stenenregen stenenwerpend stenig verstenen

Uitdrukkingen en gezegden

• steen des aanstoots

specifieke aanleiding voor woede

• stenen voor brood geven

iets geven waar de ander niets aan heeft

• steen en been klagen

heel erg klagen, zeuren

• de steen der wijzen zoeken

een oplossing zoeken voor iets wat bijna niet op te lossen is

• de eerste steen werpen

de eerste zijn met beschuldigingen

• een hart van steen hebben

geen medelijden met anderen hebben

• huishouden van Jan Steen

rommelig huishouden

• een steentje bijdragen aan

helpen met de opbouw van

• van het hart een steen maken

Spreekwoorden

• de gestage drup holt de steen (uit)

door het vol te houden wordt uiteindelijk wel het doel bereikt

• een ezel stoot zich in het algemeen geen tweemaal aan dezelfde steen

wanneer iemand een fout heeft gemaakt past diegene er meestal voor op diezelfde fout nog eens te maken

• een rollende steen vergaart geen mos

iemand die slechts kort ergens werkzaam is komt niet vooruit

• wie in een glazen huis woont, moet niet met stenen gooien

het is niet slim om opvallend kritiek te uiten als je eigen fouten gemakkelijk bekend kunnen worden

Vertalingen

    1. een harde stof, vaak op kiezel gebaseerd maar omvattende vele soorten   

Atayal: btúnux, vatúnukh Duits: Stein (de) m Engels: stone (en) Even: дёл Fins: kivi (fi) Frans: pierre (fr) v Hindi: पत्थर (hi) m (patthar), शिला (hi) v (śilā) IJslands: steinn (is) m Latijn: lapis (la) o Pools: kamień (pl) m

Russisch: камень (ru) m (kámen') Schots-Gaelisch: clach (gla) v Spaans: piedra (es) v Taroko: batunuch Tobiaans: fas Toevaans: даш Turks: taş (tr) Vietnamees: đá (vi) West-Circassisch: мыжъо

Anagrammen

• etsen

Werkwoord

vervoeging van
stenen

steen

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van stenen
   

   • Ik steen. 

2. gebiedende wijs van stenen
   

   • Steen! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van stenen
   

   • Steen je? 

Gangbaarheid

• Het woord steen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "steen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Middelnederlands

	enkelvoud	meervoud
nominatief	steen	stene
genitief	steens stenes	stene
datief	stene	stenen
accusatief	steen	stene

Zelfstandig naamwoord

steen m

1. steen (harde stof)