seconde

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  seconde    (hulp, bestand)
• IPA: / səˈkɔndə / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• se·con·de

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Frans (seconde), in de betekenis van ‘60e deel van minuut’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1784

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	seconde	seconden secondes
verkleinwoord	secondje secondetje	secondjes secondetjes

Zelfstandig naamwoord

de seconde v / m

1. (tijdrekening), (natuurkunde), (eenheid) SI-grondeenheid van tijd, weergegeven met symbool s

   • Een minuut bestaat uit 60 seconden. 

   ▸ Een andere reden dat antihyperhelium-4 interessant is, zo zegt Stöcker, is dat de omstandigheden in de deeltjesversneller bij het ontstaan ervan de toestand nabootsen waarin het heelal verkeerde toen het slechts een miljoenste van een seconde oud was. Het heelal bestond op dat moment uit een ‘hete soep’ van deeltjes. Het identificeren van de materie- en antimateriedeeltjes die hieruit voortkomen, kan helpen begrijpen hoe we in een heelal terecht zijn gekomen waarin de hoeveelheid materie, inclusief de materie waaruit wijzelf bestaan, de schaarse hoeveelheid antimateriedeeltjes overschaduwt.

   ▸ De hele dag was het vriendelijk en rustig weer geweest, maar nu kwam er vanaf de andere kant van de berg een zwaar onweer op me af dat om de paar seconden fel oplichtte.

2. (wiskunde), (eenheid) eenheid voor hoeken

   • Een seconde is het 1/3600ste deel van een graad. 

3. (tijdrekening) een korte hoeveelheid tijd

   • Heb je een seconde? 

   ▸ Een seconde later stoof ze achteruit mijn kant op.

4. (muziek) de tweede trap van een diatonische toonladder
5. (muziek) een interval met een toonafstand zoals die van de eerste naar de tweede toon van een diatonische toonladder

Uitdrukkingen en gezegden

• iets of iemand voor geen seconde missen

iets of iemand helemaal niet missen

∗ Hij haalde een goed cijfer voor wiskunde, kreeg zelfs een ruime voldoende. Maar toen we afscheid namen voor de zomervakantie miste ik hem geen seconde.

Synoniemen

• [2]: boogseconde
• [3]: ogenblik
• [4,5]: secunde (meer gangbare vorm)

Hyperoniemen

• [5] interval, tweeklank

Hyponiemen

• [5] toon

Hyponiemen

• bonificatieseconde, boogseconde, lichtseconde, lumenseconde, meter per seconde, overmatige seconde, schrikkelseconde, strafseconde, verminderde seconde, wattseconde

Afgeleide begrippen

• secondegrens, secondelang, secondelijm, secondeslinger, secondespel, secondewerk, secondewijzer

Verwante begrippen

• [1,3] minuut, uur
• [4] prime, terts, kwart, kwint, sext, septime, (septiem), octaaf,
• [5] toonladder, akkoord, prime, terts, kwart, kwint, sext, septime, (septiem), octaaf, none, decime, undecime, duo-decime, terts-decime

eenheden van tijd in het Nederlands (nld)
yoctoseconde • zeptoseconde • attoseconde • femtoseconde • picoseconde • nanoseconde • microseconde • milliseconde • centiseconde • deciseconde • seconde • decaseconde • hectoseconde • kiloseconde • megaseconde • gigaseconde • teraseconde • petaseconde • exaseconde • zettaseconde • yottaseconde
seconde • minuut • kwartier • uur • dag / etmaal / nychthemeron • week • decade • maand / maanmaand • kwartaal / trimester / jaargetijde / seizoen • tertaal • semester • jaar / annum • lustrum • decennium • eeuw / hectoannum • millennium / kiloannum • mega-annum • giga-annum

Vertalingen

    1. SI-grondeenheid van tijd   

Afrikaans: sekonde (af) Catalaans: segon (ca) m Deens: sekund (da) Duits: Sekunde (de) v Engels: second (en) Fins: sekuntti (fi), kulmasekuntti (fi) Frans: seconde (fr) v Fries: sekonde (fy) Hongaars: másodperc (hu) Iers: soicind (ga) IJslands: sekúnda (is) Italiaans: secondo (it) m Limburgs: sekónd (li) Litouws: sekundė (lt)

Luxemburgs: Sekonn (lb) Manx: tullagh (gv) Nedersaksisch: Sekunn (nds) Novial: sekunde Occitaans: segonda (oc) v Pools: sekunda (pl) v Portugees: segundo (pt) Russisch: секунда (ru) v Sloveens: sekunda (sl) v Slowaaks: sekunda (sk) v Spaans: segundo (es) m Tsjechisch: sekunda (cs) v, vteřina (cs) v Vietnamees: giây (vi), giây góc (vi) Zweeds: sekund (sv)

    2. eenheid voor hoeken   

Deens: sekund (da)

Fins: sekuntti (fi)

    3. een korte hoeveelheid tijd   

Deens: sekund (da)

Fins: sekuntti (fi)

    4. de tweede trap van een diatonische toonladder   

Deens: sekund (da)

    5. een interval met een toonafstand   

Duits: Sekunde (de) v Frans: seconde (fr) v Pools: sekunda (pl) v

Slowaaks: sekunda (sk) v Tsjechisch: sekunda (cs)

Gangbaarheid

• Het woord seconde staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "seconde" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Frans

Uitspraak

• Geluid:  seconde    (hulp, bestand)
• IPA: /sə.ɡɔ̃d/

Woordherkomst en -opbouw

• van Latijn secunda "tweede"
• [1] Latijn minuta secunda tweede onderverdeling (van het uur)
• [2] Latijn nota secunda tweede noot

enkelvoud		meervoud
zonder lidwoord	met lidwoord	zonder lidwoord	met lidwoord
seconde	la seconde	secondes	les secondes

Zelfstandig naamwoord

seconde v

1. (tijdrekening) seconde
2. (muziek) seconde

Overerving en ontlening

• Nederlands: seconde