wortel: verschil tussen versies

vervoeging van
	wortelen

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 4 jul 2020 14:34

Nederlands

Uitspraak

Geluid: wortel (hulp, bestand)
IPA: /ˈʋɔrtəl/

Woordafbreking

wor·tel

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘in de wiskunde’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1445 ^[1]
In de betekenis van ‘groente’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1410 ^[1]
In de betekenis van ‘onderste deel van gewas’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240 ^[1]

Zelfstandig naamwoord

wortel m

(groente) de eetbare wortel van de peen Daucus carota
- We hebben wortelen met erwten gegeten.
(plantkunde) het ondergrondse gedeelte van een plant of boom
- Als je onkruid wiedt moet je de wortels niet in de grond laten, want dan groeit het zo weer terug.
(wiskunde) een getal gezien in zijn verhouding tot het getal van zijn tweede macht, derde macht, enz
- De wortel van honderdvierenveertig is twaalf.
(taalkunde) radix, de kleinste betekenisvolle eenheid in een taal, ontdaan van alle afhankelijke, betekenisdragende elementen, zoals klinkerwisseling, voor- en achtervoegsels, invoegsels en uitgangen.
- [D]e meeste werkwoorden worden gevormd door achter de wortel een suffix te voegen; zo'n wortel + suffix heet thema of stam en achter die stam komen dan de persoonsuitgangen, althans in 't praesens.^[2]
- De woordformaties verband, binden, gebonden en bond hebben dezelfde wortel gemeen, namelijk b-n-d met de betekenis 'vastmaken', terwijl van de wortel b-d 'verzoeken, dringend vragen' de woorden gebed, aanbidden, opbod, ontbieden en verbieden zijn afgeleid.
inplanting of dat waaruit iets ontspringt

Synoniemen

[1] bospeen, breekpeen, grove peen, waspeen
[4] radix

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Vertalingen

1. Groente peen

Bulgaars: морков ^(bg) m
Catalaans: pastanaga ^(ca) v
Chinees: 胡萝卜 ^(zh) (hú luóbo), 红萝卜 ^(zh) (hóng luóbo)
Deens: gulerod ^(da) g
Duits: Möhre ^(de) v, Mohrrübe ^(de) v (noorden); gelbe Rübe ^(de) v (zuiden); Karotte ^(de) v (vooral schrijftalig)
Engels: carrot ^(en)
Fins: porkkana ^(fi)
Frans: carotte ^(fr) v
Grieks: καρότο ^(el) o (karoto)
Hindi: गाजर ^(hi) m (gājar) , गज़र ^(hi) m (gazar)
Hongaars: sárgarépa ^(hu)
Ido: karoto ^(io)
IJslands: gulrót ^(is) v
Indonesisch: wortel ^(id)
Italiaans: carota ^(it) v
Japans: 人参 ^(ja) (にんじん ^(ja))
Koreaans: 당근 ^(ko) (danggeun)
Lets: burkāns ^(lv) m

Limburgs: moer ^(li) v
Litouws: morka ^(lt) v
Marathi: गाजर ^(mr) (gaazar)
Noordelijk Sami: rušpi
Noors: gulrot ^(no)
Papiaments: wòrtel
Pools: marchew ^(pl), marchewka ^(pl)
Portugees: cenoura ^(pt) v
Roemeens: morcov ^(ro)
Russisch: морковь ^(ru)
Sloveens: korenje ^(sl) o
Spaans: zanahoria ^(es)
Swahili: karoti ^(sw) (klasse 9/10)
Turks: havuç ^(tr)
Urdu: گاجر ^(ur) m (gājar) , گزر ^(ur) m (gazar)
Zweeds: morot ^(sv) g

2. Ondergrondse gedeelte van een plant

Afrikaans: wortel ^(af)
Albanees: rrënjë ^(sq) v
Arabisch: جذر ^(ar) m (jaðr)
Bosnisch: korijen ^(bs) m
Bulgaars: корен ^(bg) m
Catalaans: arrel ^(ca) v
Chinees: 根 ^(zh) (gēn)
Deens: rod ^(da) g
Duits: Wurzel ^(de) v
Engels: root ^(en)
Faeröers: rót ^(fo)
Fins: juuri ^(fi)
Frans: racine ^(fr) v
Galicisch: raíz ^(gl) v
Grieks: ρίζα ^(el) v (ríza)
Hebreeuws: שורש ^(he) m (šóreš)
Hongaars: gyökér ^(hu)
IJslands: rót ^(is) v
Indonesisch: akar ^(id)
Italiaans: radice ^(it) v
Japans: 根 ^(ja) (ne) ね ^(ja)
Koerdisch: reh ^(ku) m, rîş ^(ku) m, kok ^(ku) v, qurm ^(ku) m, ڕه‌گ ^(ku)
Koreaans: 뿌리 ^(ko) (ppuri)
Kroatisch: korijen ^(hr) m

Latijn: radix ^(la) v
Lets: sakne ^(lv) v enk, saknes ^(lv) v mv
Limburgs: wórtel ^(li) m, root ^(li) v
Minangkabaus: aka
Noors: rot ^(no)
Occitaans: raiç ^(oc) v
Oekraïens: корінь ^(uk) m (kórin’) , корені ^(uk) mv (koréni)
Papiaments: rais
Pools: korzeń ^(pl) m
Portugees: raiz ^(pt) v
Servisch:
- Cyrillisch: корен ^(sr) m
- Westers: koren ^(sr) m
Sloveens: korenina ^(sl) v
Slowaaks: koreň ^(sk) m
Spaans: raíz ^(es) v
Swahili: mzizi ^(sw), mizizi ^(sw)
Tagalog: urat ^(tl)
Telugu: వేరు ^(te) (vaeru)
Tongaans: aka ^(to)
Tsjechisch: kořen ^(cs) m
Turks: kök ^(tr)
Zweeds: rot ^(sv) g

3. Getal

Lets: sakne ^(lv) v
Limburgs: vórtel ^(li) v
Pools: pierwiastek ^(pl) m
Portugees: raiz ^(pt) v
Russisch: корень ^(ru) m (kóren’) , корни ^(ru) mv (kórni)
Servisch:
- Cyrillisch: корен ^(sr) m
- Westers: koren ^(sr) m
Sloveens: koren ^(sl) m
Spaans: raíz ^(es) v
Telugu: మూలము ^(te) (moolamu)
Zweeds: rot ^(sv)

4. Woord

Engels: root ^(en)
Frans: radical ^(fr) m, racine ^(fr) v

Pools: rdzeń ^(pl) m
Waals: bodje ^(wa) m

Verwijzingen

Werkwoord

wortel

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van wortelen
- Ik wortel.
gebiedende wijs van wortelen
- Wortel!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van wortelen
- Wortel je?

Gangbaarheid

Het woord wortel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "wortel" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[1]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Indonesisch

Zelfstandig naamwoord

wortel

wortel

↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[p{{{1}}}-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 "wortel" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[2] ↑ dbnl

[3] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[1]

@@ Regel 22: / Regel 22: @@
 #{{taalkunde|nld}} [[radix]], de kleinste betekenisvolle eenheid in een taal, ontdaan van alle afhankelijke, [[morfeem|betekenisdragende elementen]], zoals [[klinkerwisseling]], [[voorvoegsel|voor-]] en [[achtervoegsel|achtervoegsels]], [[invoegsel|invoegsels]] en [[uitgang|uitgangen]].
 {{bijv-1|[D]e meeste werkwoorden worden gevormd door achter de '''wortel''' een suffix te voegen; zo'n '''{{pn}}''' + suffix heet thema of stam en achter die stam komen dan de persoonsuitgangen, althans in 't praesens.<ref>[http://www.dbnl.org/tekst/scho074hist01_01/scho074hist01_01_0010.htm dbnl]</ref>}}
-{{bijv-1|De woordformaties ''[[verband]]'', ''[[binden]]'', ''[[gebonden]]'' en ''[[bond]]'' hebben dezelfde '''wortel''' gemeen, namelijk ''b-n-d'' met de betekenis 'vastmaken'.}}
+{{bijv-1|De woordformaties ''[[verband]]'', ''[[binden]]'', ''[[gebonden]]'' en ''[[bond]]'' hebben dezelfde '''wortel''' gemeen, namelijk ''b-n-d'' met de betekenis 'vastmaken', terwijl van de '''wortel''' ''b-d'' 'verzoeken, dringend vragen' de woorden [[gebed]], [[aanbidden]], [[opbod]], [[ontbieden]] en [[verbieden]] zijn afgeleid.}}
 #inplanting of dat waaruit iets ontspringt
 {{-syn-}}

2., 3., 4.	enkelvoud	meervoud
naamwoord	wortel	wortels
verkleinwoord	worteltje	worteltjes