kwartier

Eerste kwartier

Laatste kwartier

Olieverfschilderij van G.H. Breitner "Inkwartiering"

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  kwartier    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• kwar·tier

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘verblijfplaats’ voor het eerst aangetroffen in 1546
• [1] (verkorting) van "kwartier uurs"

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	kwartier	kwartieren
verkleinwoord	kwartiertje	kwartiertjes

Zelfstandig naamwoord

kwartier o

1. (tijdrekening), (eenheid) een kwart uur

   • Een kwartier bestaat uit 15 minuten. 

   ▸ Na een kwartier stopte er een oude gedeukte Toyota met een mollige vrouw voorin, die vroeg waar ik naartoe moest.

2. (astronomie) één van de twee fasen of schijngestalten van de maan (of een planeet) waarbij het verlichte en het donkere gedeelte even groot zijn, dus bij "halve maan"

   • Bij wassende maan noemt men de "halve-maan-fase" het eerste kwartier, bij afnemende maan is dat het laatste kwartier 

3. (militair) een tijdelijke onderkomen van militairen

   • De soldaten moesten hun kwartier ijlings verlaten. 

Synoniemen

• [3] legering

Meroniemen

• [1] minuut, seconde

Hyponiemen

   

achterkwartier bakenkwartier eerste kwartier havenkwartier hoofdkwartier (3) laatste kwartier museumkwartier nachtkwartier (3) operatiekwartier rennerskwartier schipperskwartier speelkwartier statenkwartier statiekwartier vrijkwartier wachtkwartier winterkwartier

Afgeleide begrippen

• inkwartiering (3), kwartierarrest, kwartierdienst, kwartiermaker (3), kwartiermeester (3), kwartiermuts, kwartierrol, kwartierstaat, kwartierstand (2), kwartierstreep, kwartierverlies

Verwante begrippen

• [3] bivak, huisvesting, kazerne, legerplaats, onderdak

eenheden van tijd in het Nederlands (nld)
yoctoseconde • zeptoseconde • attoseconde • femtoseconde • picoseconde • nanoseconde • microseconde • milliseconde • centiseconde • deciseconde • seconde • decaseconde • hectoseconde • kiloseconde • megaseconde • gigaseconde • teraseconde • petaseconde • exaseconde • zettaseconde • yottaseconde
seconde • minuut • kwartier • uur • dag / etmaal / nychthemeron • week • decade • maand / maanmaand • kwartaal / trimester / jaargetijde / seizoen • tertaal • semester • jaar / annum • lustrum • decennium • generatie • eeuw / hectoannum • millennium / kiloannum • mega-annum • giga-annum

Typische woordcombinaties

• [2] eerste kwartier, laatste kwartier

Vertalingen

    1. een kwart uur   

Duits: Viertelstunde (de) v Engels: quarter-hour (en) Gronings: vörrel

Limburgs: keteer (li) o Pools: kwadrans (pl) m Spaans: cuarto (es) m, cuarto de hora (es) m

    2. kwartier als maanfase   

Duits: Viertel (de) o Engels: quarter (en)

Frans: quartier (fr) m Spaans: cuarto (es) m, fase (es) v

    3. legering   

Duits: Quartier (de) o Engels: billet (en)

Frans: cantonnement (fr) m, quartier (fr) m

Gangbaarheid

• Het woord kwartier staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "kwartier" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie. (kwart uur)

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie. (schijngestalte)

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie. (legering)

Nedersaksisch

Zelfstandig naamwoord

kwartier

1. (tijdrekening)(eenheid) kwartier; een kwart uur

Veluws

Zelfstandig naamwoord

kwartier

1. (tijdrekening)(eenheid) kwartier; een kwart uur