weten

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  weten    (hulp, bestand)
• IPA:/ ˈwetə(n) / (2 lettergrepen); /ˈʋeː.tə(n)/

Woordafbreking

• we·ten

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord, in de betekenis van ‘kennis hebben, begrijpen’ aangetroffen vanaf 901

• afkomstig van: Middelnederlands: weten (1240) Oudnederlands: witon Germaans: (nultrap) *witan- Indo-Europees: *wid-, (voltrap) *wéid-, *wóid-

  Verwant in Germaans: West: Duits: wissen (Oudhoogduits: wizzan), Engels: wit, Fries: wite, witte (Oudfries: wita) Noord: Deens: vide, Noors: vite, Nynorsk: vita, vete, veta Zweeds: veta (Oudnoords: vita) Oost: Gotisch: witan

  Verwant in Romaans: Latijn: videre “zien” Italiaans: vedere Spaans: ver Frans: voir Roemeens: vedea

  Verwant in andere Indo-Europese talen: Indo-Iraans: Sanskriet: वेद (veda) “kennis” Grieks: εἴδω, οἶδα Slavisch:Pools: widzieć, Russisch: видеть, Tsjechisch: vědět

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
weten	wist	geweten
onregelmatig	volledig

Werkwoord

weten

1. ergens kennis van hebben

   • Hoe kun je dat nou weten als die stof nog nooit behandeld is? 

   ▸ Want het was goed hier, om niet te zeggen perfect, en ik zag geen reden waarom ik hier niet net zo lang zou kunnen blijven tot ik wist waar ik naartoe moest gaan.

2. ~ te: erin slagen

   • Hij wist zijn vader zover te krijgen hem dat geld te geven. 

   ▸ Heffingen maakten Chinese auto's niet duurder:Afgelopen zomer voerde de EU nog heffingen in om de Europese auto-industrie te beschermen tegen de veel goedkopere auto's uit China. Maar volgens brancheorganisatie Bovag hebben de heffingen niet geleid tot hogere prijzen voor Chinese elektrische auto's. "De Chinese bedrijven hebben de hogere prijzen kennelijk weten te absorberen. Dat laat ook zien hoe efficiënt zij auto's kunnen produceren", zegt Geert Brummelhuis van Bovag.

3. te weten te komen: iets ontdekken

   • De spion probeerde te weten te komen waar de atoomwapens lagen. 

4. beseffen

   • Als je dat maar weet! 

   ▸ Er is immers geen sprake van verlies, echtscheiding of overlijden en verder weten we allebei dat we elkaar na een x aantal maanden weer zullen zien.

5. laat weten: zeggen wat men vindt van iets

   ▸ De VU laat aan de NOS weten te waarderen dat het werkveld erg betrokken is. "De realiteit blijft echter dat de afdeling Aardwetenschappen langdurig te maken heeft met structurele financiële tekorten, ondanks eerdere reorganisaties en gedeeltelijk steun van andere afdelingen. Deze structurele tekorten zijn niet langer mogelijk gezien de bezuinigingsopgave waar we als faculteit, maar ook als universiteit in haar geheel, nu voor staan."

   ▸ De ANVR laat in een reactie weten teleurgesteld te zijn en overweegt een hoger beroep.

Hyponiemen

• afweten, medeweten, voorweten

Afgeleide begrippen

   

betweter je-weet-wel veelweterij weetal weetbaar weetbrief weetgraag weetlust weetniet weetzucht wetenschap wetenswaardig weter

Uitdrukkingen en gezegden

   

[1] geen weg weten met [1] Joost mag het weten Weten hoe de vork in de steel zit precies weten wat er gebeurd is Weten waar Abraham de mosterd haalt Zeer diepgaande kennis van een zaak hebben Weten waar de schoen wringt de oorzaak van de problemen weten Weten wat voor vlees je in de kuip hebt Aan iets een mouw weten te passen een oplossing ergens voor weten Heg noch steg weten ergens de omgeving totaal niet kennen Het maar een weet zijn of Het is maar een weet als het eenmaal bekend is, is het niet moeilijk meer Het naadje van de kous willen weten precies van alles de details willen weten hoe het in elkaar zit Van Teeuwes nog Meeuwes weten ergens van helemaal geen verstand hebben Van de hoed en de rand weten Precies weten hoe het zit Van de prins geen kwaad weten Niet weten dat hij een fout gemaakt heeft Van god noch zijn gebod weten slechte dingen durven doen Van toeten noch blazen weten van iets geen verstand hebben Van wanten weten weten hoe zaken aangepakt moeten worden Willen weten welk vlees men in de kuip heeft eerst willen weten hoe iemand is Willens en wetens iets doen met opzet weten waar men mee bezig is weten waar men aan toe is kennis hebben van de stituatie waarin men zich bevindt ∗ "We gaan ervan uit dat mensen die in juli op vakantie gaan, uiterlijk volgende week weten waar ze aan toe zijn. Voor vakanties in augustus zal dat begin juli zijn", zegt directeur Frank Oostdam van reiskoepel ANVR tegen NU.nl.

Spreekwoorden

• [1] weet wat je zegt, maar zeg niet alles wat je weet
  wees zorgvuldig met de informatie die je geeft
• [1] hij heeft de klok wel horen luiden, maar weet niet waar de klepel hangt
  zijn standpunt is gebaseerd op zeer gebrekkige kennis van de feiten
• [1] je weet nooit hoe een koe een haas vangt
  het kan onverwacht toch lukken
• [4] laat uw linkerhand niet weten wat uw rechterhand doet
  als je een ander helpt, moet je er niet beter van willen worden

Vertalingen

    1. ergens kennis van hebben   

Afrikaans: weet (af) Duits: wissen (de) Engels: know (en) Frans: savoir (fr) Italiaans: sapere (it) Japans: 知る (ja) (しる) (shiru) Perzisch: دانستن (fa) Pools: wiedzieć (pl)

Roemeens: ştie (ro) Russisch: знать (ru) Spaans: saber (es) Tsjechisch: vědět (cs) Vietnamees: biết (vi) Xhosa: ukwazi 15 Zweeds: veta (sv)

    weten waar men mee bezig is   

Duits: wissen was man tut

Werkwoord

vervoeging van
wijten

weten

1. meervoud verleden tijd van wijten
   

   • Wij weten. 
     
   • Jullie weten. 
     
   • Zij weten. 

Gangbaarheid

• Het woord weten staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "weten" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Nedersaksisch

Werkwoord

weten

1. weten

Veluws

Werkwoord

weten

1. weten