wie

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  wie    (hulp, bestand)
• IPA: / wi / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /ʋiː/
  • (Vlaanderen, Brabant): /β̞iː/
  • (Limburg): /wiː/

Woordafbreking

• wie

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord, in de betekenis van ‘vragend voornaamwoord’ voor het eerst aangetroffen in 901

• afkomstig van: Middelnederlands: wie Oudnederlands: wie Germaans: *hwaz Indo-Europees: *kʷós, *kʷís

  Verwant in Germaans: West: Engels: who, what, why (Angelsaksisch: hwā, hwæt, hwȳ), Duits: wer, was, wie, (Oudhoogduits: wēr, waz, wiu), Fries: wa, wat (Oudfries: hwā, hwet) Noord: Zweeds: vem, Deens/Noors: hvem, (Oudnoords: hvar, hver, hverr), IJslands: hver, hvað, hví, Faeröers: hvør, hvat, hví Oost: Gotisch: hwas, hwa, hwe

Vragend voornaamwoord

wie

1. vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

   • Wie is daar? 

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

1. betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die

   • Wie zoekt, die vindt. 

Uitdrukkingen en gezegden

   

wie het laatst lacht, lacht het best Wie 's nachts uit vissen gaat, moet overdag zijn netten drogen. als je teveel gedronken hebt, ben je de volgende dag niets waard Wie a zegt moet ook b zeggen. als iemand eenmaal ergens aan begonnen bent, moet die er ook mee doorgaan Wie aan de weg timmert heeft veel bekijks. iemand die grote beslissingen moet nemen, krijgt vaak ook veel kritiek Wie boter op zijn hoofd heeft moet niet in de zon gaan lopen. als je zelf iets gedaan hebt wat verkeerd is, moet je een ander niet van beschuldigen als die hetzelfde gedaan heeft Wie de schoen past, trekke hem aan. als je je aangesproken voelt moet je er maar wat mee doen ofwel: zonder dat iemand bij naam wordt genoemd toch weten dat diegene wordt bedoeld Wie een hond wil slaan, kan gemakkelijk een stok vinden. als je iemand (ergens mee) wilt afkeuren is er altijd wel een reden te vinden Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in. je kan het slachtoffer worden van je eigen snode plannen Wie eens steelt is altijd een dief. als iemand ooit heeft gestolen zal die altijd blijven stelen Wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft. als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten Wie goed doet, goed ontmoet. als iemand zich naar anderen goed gedraagt, behandelen anderen diegene ook goed Wie het kleine niet leert, doet het grote verkeerd. waardeer de kleine dingen in het leven, ze brengen je tot een groter doel Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt de deksel op de neus. iemand die te begerig is loopt grote kans niets te krijgen Wie hoog klimt kan laag vallen. belangrijke zaken snel kwijt raken door kleine dingen Wie in het schuitje zit moet meevaren. wie ergens mee begonnen is moet dit ook afmaken Wie kaatst kan/moet de bal verwachten. als je een ander plaagt, kun je verwachten dat die jou terug gaat plagen Wie met pek omgaat, wordt ermee besmet. wie met slechte mensen omgaat neemt de gewoontes van die mensen over Wie mooi wil wezen, moet pijn lijden. voor schoonheid moet je wat over hebben Wie niet horen wil, moet maar voelen. wie niet luistert naar wijze raad, of wie ongehoorzaam is, zal de gevolgen wel aan den lijve ondervinden Wie niet sterk is moet slim zijn. wie geen macht of invloed heeft moet zijn slimheid gebruiken om je doel te behalen Wie niet waagt, niet wint. als je het nooit probeert, zal je ook geen succes hebben Wie schetst mijn verbazing Wie veel eist krijgt veel. Wie te veel eist krijgt niets. je kan door het te vragen veel bij mensen gedaan krijgen, maar als je onredelijk wordt zal je worden overgeslagen Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje. je kunt nooit boven de stand komen waarin je geboren bent. Arm geboren, zal wel arm blijven Wie wind zaait, zal storm oogsten. wie verkeerd handelt, zal de gevolgen daarvan ondervinden ofwel: wie zelf de boel opstookt zal er zelf de gevolgen van gaan dragen Wie zich aan een ander spiegelt, spiegelt zich zacht. wie de problemen van een ander ziet weet hoe die moet handelen en voorkomt eigen schade zonder dat het hem zelf wat kost Wie zijn billen/gat brandt, moet op de blaren zitten. als je iets doms doet, moet je de gevolgen dragen (liefst zonder klagen) Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht. wie slecht spreekt over zijn familie, spreekt slecht over zichzelf Wie zwijgt, stemt toe. als je het ergens niet mee eens bent, moet je het zeggen Die / wie het eerst komt, het eerst maalt Ere wie ere toekomt iemand die de eer verdient moet die ook krijgen Zien wie de blankste billen heeft

Vertalingen

    1. vragend voornaamwoord   

Afrikaans: wie (af) Arabisch: من (ar) Deens: hvem (da) Duits: wer (de) Engels: who (en) Frans: qui (fr) Friulisch: cui Nahuatl: aca (nah)

Papiaments: ken Pools: kto (pl) Russisch: кто (ru) (kto) Slowaaks: kto (sk) Spaans: quién (es) Tsjechisch: kdo (cs) Vietnamees: ai (vi) Zweeds: vem (sv)

    2. betrekkelijk voornaamwoord   

Afrikaans: wie (af) Duits: wer (de) Engels: he who (en), he whom (en) Frans: celui qui (fr) (onderwerp van bijzin), celui que (fr) (lijdend voorwerp van bijzin)

Pools: kto (pl) Russisch: кто (ru) (kto) Tsjechisch: kdo (cs) Vietnamees: ai (vi), ai mà (vi)

Gangbaarheid

• Het woord wie staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "wie" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Afrikaans

Woordafbreking

• wie

Vragend voornaamwoord

wie

1. wie;vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

   «Wie het dit verwag?»

   Wie had dit verwacht?

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

1. wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die

Duits

Uitspraak

• Geluid:  wie    (hulp, bestand)
• Geluid:  wie    (hulp, bestand)
• IPA: /vi:/

Woordafbreking

• wie

Voegwoord

wie

1. zoals
2. hoe

   «Wie hast du das gemacht?»

   Hoe heb je dat gedaan?

Gronings

	enkelvoud		meervoud
	onderwerp	voorwerp	onderwerp	voorwerp
1e persoon	(ik) k	mie	wie	os
2e persoon (informeel)	doe	die	joe	joe
2e persoon (formeel)	joe	joe	joe	joe
3e persoon (mannelijk)	hai	hom	zai zie	heur
3e persoon (vrouwelijk)	zai zie	heur
3e persoon (onzijdig)	t	t

Uitspraak

• IPA: /ʋi/

Woordafbreking

• wie

Persoonlijk voornaamwoord

wie

1. wij, we; 1e persoon meervoud nominatief

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /(x)wiː/ (Etsbergs)

Bijwoord

wie (bijvormen: wie-r, wie-n, wie-s, wie-z)

1. hoe

Voegwoord

wie

1. zoals
2. hoe

Nedersaksisch

Persoonlijk voornaamwoord

wie

1. wij, we; 1e persoon meervoud nominatief

Schrijfwijzen

we wi wiel wiele

wi'j wule wulie wy

Vragend voornaamwoord

wie

1. wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Schrijfwijzen

• wä
• we
• wel
• wol

Synoniemen

• 'keen
• welkeen
• wokeen

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

1. wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die

Pools

Uitspraak

• IPA: /vje/

Woordafbreking

• wie

Werkwoord

wie

1. derde persoon tegenwoordige tijd aantonende wijs van wiedzieć

Veluws

Persoonlijk voornaamwoord

wie

1. wij, we; 1e persoon meervoud nominatief

Schrijfwijzen

• we
• wiel
• wiele
• wulie
• wy

Vragend voornaamwoord

wie

1. wie; vragend voornaamwoord dat vraagt naar een persoon

Betrekkelijk voornaamwoord

wie

1. wie; betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent: degene die