gewoon

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  gewoon    (hulp, bestand)
• IPA: / ɣəˈwon / (2 lettergrepen)
  • (Noord-Nederland): /χəˈʋon/, /χəˈʋoʊ̯n/, /χoʊ̯n/
  • (Vlaanderen, Brabant): /ɣəˈβ̞oːn/
  • (Limburg): /ɣəˈwoːn/

Woordafbreking

• ge·woon

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘gewend, gebruikelijk’ voor het eerst aangetroffen in 1236
• Van Middelnederlands ghewone; Naamwoord van handeling van  wennen ww  (niet: * wonen ww ) met het voorvoegsel ge-.

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	gewoon	gewoner	gewoonst
verbogen	gewone	gewonere	gewoonste
partitief	gewoons	gewoners	-

Bijvoeglijk naamwoord

gewoon

1. zoals gebruikelijk

   • Het is gewoon en niets bijzonders. 
   • Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg 

   ▸ In een interview in 2009 met Mare zei Buikhuisen dat hij nog altijd last had van de affaire. Hij zei nog elke keer te hopen op een verontschuldiging als hij post kreeg van de universiteit. "Dat ze gewoon een beetje erkennen: we zijn toch wel tekortgeschoten. Ik zou daar heel blij mee zijn."

   ▸ Volgende week ga ik, denk ik, gewoon naar kantoor, we zitten daar maar met een man of vier. Maar als iemand straks hard gaat hoesten in de trein zonder zijn mond te bedekken – en dat gebeurt nogal eens – ga ik wel ergens anders zitten.

2. alledaags, normaal

   • Dit zijn gewone mussen. 

   ▸ Recordbrekende antimaterie: Antimaterie is de tegenhanger van ‘gewone’ materie. Van elk elementair materiedeeltjestype bestaat een antimaterieversie die in veel opzichten erop lijkt, maar het spiegelbeeld is. Zo is het anti-elektron (of positron) net zo zwaar als het elektron maar heeft het een positieve lading in plaats van een negatieve.

3. de gewone man: iemand die niet erg rijk is

   ▸ Voor het eerst trok de gewone man naar het zuiden, in zijn net aangeschafte 2 CV, Renault Dauphine of Simca Aronde - en een decennium later in een Citroën Ami of Peugeot 404. 'Parijs wordt een buitenwijk van Valence, een voorstad van Saint-Paul de Vence', zong Charles Trenet in 1955 in zijn klassieker Route Nationale 7.

4. iets ~ zijn: ergens aan gewend zijn

   • Zij waren gewoon 's zondags naar de kerk te gaan. 

5. zonder verdere complicaties

   ▸ Het beste was wanneer je je kleren vroeg bij elkaar kon rapen en gewoon weg kon sluipen zonder afscheid te nemen.

Vaste voorzetsels

• gewoon zijn aan

Antoniemen

• ongewoon, buitengewoon, bijzonder, speciaal, eclectisch, esoterisch, abnormaal

Verwante begrippen

• normaal, norm, saai

Hyponiemen

• (intensivering) doodgewoon
• buitengewoon, doodgewoon

Afgeleide begrippen

   

gewone aardrupsendoder gewone agaatspanner gewone akkerdwergspin gewone alikruik gewone ameiva gewone artemisschelp gewone baardspinnendoder gewone babbelaar gewone bandcivetkat gewone bandspanner gewone behangersbij gewone berkenzaadgalmug gewone biesbladroller gewone bijvoetbloemgalmug gewone bladjager gewone blauwkopworm gewone blauwtongskink gewone blinker gewone bloemvlieg gewone bloemwants gewone bloesemboktor gewone bodemkrabspin gewone boerenwormkruidgalmug gewone bollenzweefvlieg gewone boogkever gewone borstelboktor gewone borstelspinnendoder gewone bospatrijs gewone bosspitsmuis gewone bostrechterspin gewone breedborst gewone breedvleugeluil gewone bronlibel gewone bronzweefvlieg gewone broodspons gewone buidelmol gewone chinchillarat gewone chinchillaratje gewone chuckwalla gewone citroenzweefvlieg gewone coelacant gewone compostmier gewone coronamot gewone dakschildpad gewone dauwerebia gewone dekselhoren gewone dennenbladwesp gewone dennenknopmot gewone dennenlotboorder gewone dikkop gewone distelboktor gewone dolfijn gewone doodgraver gewone doolhofspin gewone doornrog gewone doosschildpad gewone draadgoerami gewone draakvis gewone drentelmier gewone driehoekszweefvlieg gewone drietandglimmer gewone drievorkmot gewone dubbeloogboktor gewone dubbeltand gewone duiker gewone duizendbladen gewone dwergbladroller gewone dwergbloedbij gewone dwergboktor gewone dwergspanner gewone dwergvleermuis gewone dwergzandbij gewone dwergzesoog gewone eendagsvlieg gewone eenstreepdansvlieg gewone eikenblaasmijnmot gewone eikendwergluis gewone eikenkokermot gewone eikenmineermot gewone eikenvlekmot gewone eikenvouwmot gewone elzenvouwmot gewone ereprijsgalmug gewone es gewone esdoorn gewone essenbladvlo gewone fluweelhoren gewone fluweelzweefvlieg gewone franjegroefbij gewone gaasvlieg gewone garnaal gewone geurgroefbij gewone glanserebia gewone glanskakkerlak gewone glimmer gewone goffer gewone gordelstaarthagedis gewone gouduil gewone goudwesp gewone graanloper gewone grashalmdansvlieg gewone grasmot gewone grasuil gewone groenworm gewone grootoorvleermuis gewone grottenspin gewone haarslak gewone haft gewone halmklimmer gewone hamletbaars gewone heispanner gewone heremietkreeft gewone holengraver gewone hooiwagen gewone hooiwagenkrab gewone hoornschaal gewone hopklavergalmug gewone houtwormkever gewone huisspin gewone iora gewone jaarvogel gewone kaartmot gewone kameleon gewone kameleonspin gewone kamperfoeliebladgalmug gewone kegelbij gewone keverdoder gewone kielwants gewone kikkerkopschildpad gewone kleine wespbij gewone klokjesglansbij gewone klokjeszandbij gewone knoopwesp gewone knotswesp gewone koekoekshommel gewone koekoekspinnendoder gewone koekoekswesp gewone komkommerspin gewone koningsslang gewone kopermantel gewone koraalduivel gewone korsetzweefvlieg gewone kortnek gewone kortneusbuideldas gewone kousenbandslang gewone krabspin gewone kruisbloemgalmug gewone kustworm gewone kwelderloper gewone langhoornbij gewone langsprietplatbek gewone langsprietwapenvlieg gewone lanspuntslang gewone lensgalwesp gewone lijsterbesmineermot gewone lynxspin gewone madagaskarrat gewone madagaskarratje gewone marmerschelp gewone maskerbij gewone maskerzanger gewone meidoornbloemgalmug gewone mestkever gewone mierspin gewone mierwesp gewone mijnspin gewone miljoenpootvlieg gewone moeraswielspin gewone muggenwants gewone muisspin gewone nachtwolfspin gewone neon gewone neushoornvogel gewone oeakari gewone oester gewone oevergraafkever gewone oeverkortschildkever gewone oeverlibel gewone oeverloopkever gewone oeverslakvlieg gewone oliekever gewone oorworm gewone oprolpissebed gewone otterschelp gewone paardenmossel gewone pad gewone panterspin gewone pantserbij gewone pantserjuffer gewone pantserwants gewone papierschelp gewone pelsmot gewone pendelvlieg gewone pijlinktvis gewone pijlstaartrog gewone pissebedvlieg gewone platstaart gewone poetslipvis gewone pofadder gewone populierenbladgalmug gewone prachtwapenvlieg gewone priktolhoren gewone purperbandhoningzuiger gewone rechtstaartdrongo gewone regendaas gewone regenworm gewone renspin gewone reuzenmier gewone rietkever gewone rietslakvlieg gewone rode bladloper gewone rolklavertopgalmug gewone rondbladneus gewone rondbuik gewone roodkruin gewone roofvlieg gewone rouwrandspinnendoder gewone rozenluis gewone rozenzandbij gewone ruitgalmug gewone ruskokermot gewone sachembij gewone saffraangors gewone satermier gewone schaalhoren gewone schedeworm gewone schermbloemgalmug gewone schoorsteenwesp gewone schorpioenvlieg gewone schotelhoren gewone schubsnipvlieg gewone sigaar gewone silene-uil gewone slangster gewone slijmprik gewone slijmvis gewone slingerworm gewone slobkousbij gewone sluipwesp gewone smalboktor gewone smalvoetbuidelmuis gewone smaragdgroefbij gewone smeerwortel gewone snipvlieg gewone snuitvlieg gewone spekkever gewone spiegelmot gewone spikkelspanner gewone spinkrab gewone spinselbladwesp gewone spitssnuitdolfijn gewone sprietspin gewone staartspin gewone steekmier gewone steekmug gewone steenloper gewone stekelpoot gewone steltwants gewone steurgarnaal gewone stofuil gewone streepslakvlieg gewone strekspin gewone struikslak gewone tandkaak gewone tandklauw gewone tapijtkever gewone tenrek gewone toepaja gewone trapgevel gewone tritonshoren gewone tubebij gewone vachtegel gewone vampier gewone velddwergspin gewone velduil gewone venusschelp gewone viervlekpriemkever gewone vijgenwesp gewone viltbij gewone viltvlieg gewone vinvis gewone vioolrog gewone vliegende eekhoorn gewone vliegendoder gewone vlinderdoder gewone vlinderhaft gewone wasbeer gewone wegwesp gewone wenteltrap gewone werfkever gewone wesp gewone wespbij gewone wilgbladrandgalmug gewone wilgenmineermot gewone wilgenroosjesmot gewone wilgknopgalmug gewone wilgmineermot gewone wilgrozetgalmug gewone wimpelvis gewone wimperzweefvlieg gewone witvlakbladroller gewone witvlekmot gewone wolaap gewone wolfspin gewone wolzwever gewone wormslang gewone worteluil gewone zaaghaai gewone zaagvis gewone zakdrager gewone zakspin gewone zakspons gewone zandspinnendoder gewone zandwolfspin gewone zebramot gewone zeebarbeel gewone zeebrasem gewone zeedonderpad gewone zeehond gewone zeekat gewone zeekomkommer gewone zeeoor gewone zeepissebed gewone zeepok gewone zeester gewone zijde-erebia gewone zoetwaterpoliep gewone zoutloper gewone zwartkop gewone zwartschild gewone zwemkrab gewoon boomzwamkevertje gewoon bootsmannetje gewoon contrastpootje gewoon doorntje gewoon dubbelkopje gewoon duizendblad gewoon dwerglopertje gewoon dwergstekelpootje gewoon ekstertje gewoon glimlijfje gewoon kamstaartje gewoon kleinoogje gewoon knuppeltje gewoon krieltje gewoon kroeskopje gewoon muizenoortje gewoon penseelaapje gewoon platvoetje gewoon porseleinkrabbetje gewoon schaduwplatvoetje gewoon schepje gewoon schildspinnetje gewoon schorshorentje gewoon slankpalpje gewoon smalsnuitje gewoon spitskopje gewoon stekelvarken gewoon stierekopje gewoon stierenkopje gewoon stroomwormpje gewoon vals dubbelkopje gewoon vliegend draakje gewoon weidegitje gewoon wevertje gewoon zaagpalpje gewoon zwemmertje gewoonheid gewoonlijk gewoonte gewoonweg ongewoonte

Vertalingen

    1.   

Engels: familiar (en), usual (en), common (en) Frans: habitué (fr)

Papiaments: sa Spaans: adocenado (es) , corriente (es) , habitual (es) , normal (es) , ordinario (es) , simple (es) , vulgar (es)

Woordherkomst en -opbouw

• Naamwoord van handeling van  wonen ww  met het voorvoegsel ge-

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	gewoon
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

het gewoon o

1. de handeling van het  wonen ww  (vooral informeel taalgebruik)

   • Al dat gewoon in buitenhuizen tegenwoordig! 

Gangbaarheid

• Het woord gewoon staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "gewoon" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.