gewoon

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  gewoon    (hulp, bestand)
• IPA:
  • (Noord-Nederland): /χəˈʋon/, /χəˈʋoʊ̯n/, /χoʊ̯n/
  • (Vlaanderen, Brabant): /ɣəˈβ̞oːn/
  • (Limburg): /ɣəˈwoːn/

Woordafbreking

• ge·woon

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘gewend, gebruikelijk’ voor het eerst aangetroffen in 1236

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	gewoon	gewoner	gewoonst
verbogen	gewone	gewonere	gewoonste

Bijvoeglijk naamwoord

gewoon

1. zoals gebruikelijk

   • Het is gewoon en niets bijzonders. 
   • Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg 

   ▸ Volgende week ga ik, denk ik, gewoon naar kantoor, we zitten daar maar met een man of vier. Maar als iemand straks hard gaat hoesten in de trein zonder zijn mond te bedekken – en dat gebeurt nogal eens – ga ik wel ergens anders zitten.

2. alledaags, normaal

   • Dit zijn gewone mussen. 

3. de gewone man: iemand die niet erg rijk is

   ▸ Voor het eerst trok de gewone man naar het zuiden, in zijn net aangeschafte 2 CV, Renault Dauphine of Simca Aronde - en een decennium later in een Citroën Ami of Peugeot 404. 'Parijs wordt een buitenwijk van Valence, een voorstad van Saint-Paul de Vence', zong Charles Trenet in 1955 in zijn klassieker Route Nationale 7.

4. iets ~ zijn: ergens aan gewend zijn

   • Zij waren gewoon 's zondags naar de kerk te gaan. 

5. zonder verdere complicaties

   ▸ Het beste was wanneer je je kleren vroeg bij elkaar kon rapen en gewoon weg kon sluipen zonder afscheid te nemen.

Vaste voorzetsels

• gewoon zijn aan

Antoniemen

• ongewoon, buitengewoon, bijzonder, speciaal, eclectisch, esoterisch, abnormaal

Verwante begrippen

• normaal, norm, saai

Hyponiemen

• buitengewoon, doodgewoon

Afgeleide begrippen

• gewone dolfijn, gewone esdoorn, gewone vinvis, gewone zeehond, gewoon duizendblad, gewoonheid, gewoonlijk, gewoonte, gewoonweg, ongewoonte

Vertalingen

    1.   

Engels: familiar (en), usual (en), common (en) Frans: habitué (fr)

Papiaments: sa Spaans: adocenado (es) , corriente (es) , habitual (es) , normal (es) , ordinario (es) , simple (es) , vulgar (es)

Gangbaarheid

• Het woord gewoon staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "gewoon" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.