kroon

[1] Kroon

[6] Kroonluchter

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  kroon    (hulp, bestand)
• IPA: /kron/

Woordafbreking

• kroon

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Deens of ijslands of noors of zweeds, in de betekenis van ‘munteenheid van Denemarken en later ook IJsland, Noorwegen en Zweden’ voor het eerst aangetroffen in 1871
• Van het Latijnse corona.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	kroon	kronen
verkleinwoord	kroontje	kroontjes

Zelfstandig naamwoord

kroon v

1. (adel) hoofddeksel dat door een vorst gedragen wordt
2. (figuurlijk) metafoor voor de “vorst”

   • Daarvoor is toestemming van de kroon noodzakelijk. 

3. belangrijk, het belangrijkste, vooral gebruikt in samenstellingen

   • De kroongetuige bleek niet betrouwbaar te zijn. 

4. (figuurlijk) verwijzing naar de vorm van #1

   • Hij heeft een kroon in zijn gebit. 
   • Ik heb kiespijn,’ zegt Jan Mulder aan de telefoon. ‘Er is een kroon uitgevallen. Een zenuw is ontstoken, drie kronen moeten worden vervangen en aan de andere kant zit een gaatje, dus eten lukt me alleen nog met de voortanden.’  

5. (numismatiek) de munteenheid van o.a. Noorwegen en Zweden
6. een lichtbron bestaande uit een krans van lichtbronnen

   • Na het aansteken de kaarsen werd de kroon weer opgehesen. 

Hyponiemen

   

beemdkroon beugelkroon bijkroon bladerkroon (4) bloemkroon (4) bruidskroon (4) burgerkroon doornenkroon (4) driekroon gaskroon (6) gravenkroon haarkroon (4) haringkroon jacketkroon (4) kaarsenkroon (6) keizerskroon (4) kerkkroon (6) koningskroon (4) lichtkroon (6) mariakroon martelaarskroon (4) martelkroon (4) muurkroon Noorderkroon parelkroon (4) rangkroon rijkskroon (5) stedenkroon Zuiderkroon

Afgeleide begrippen

   

kroning (1) kroonarend kroonbalk (3) kroonblad kroonbloemig kroonbuis kroondocent (3) kroondomein (2) kroonduif krooneend kroonether kroongetuige (3) kroonjaar (2) kroonjuweel (3) kroonkandelaar (6) kroonkolonie (2) kroonkraan kroonkurk (4) kroonlamp (6) kroonland kroonlid (3) kroonlijst (3) kroonluchter (6) kroonmaker kroonmoustache kroonorde kroonplaat kroonpretendent (2) kroonprins (3) kroonprinses (3) kroonraad kroonrand kroonreiger kroonschakelaar (6) kroonslagader (3) kroonsnede kroonsteen (6) kroonui kroonvazal (2) kroonwerk kroonzaag (4)

Verwante begrippen

• [1] diadeem, hoed, hoofddeksel, rijksappel, scepter
• [3] hoofd, top
• [4] krans, kring
• [5] dollar, euro, pond, rand
• [6] kandelaar, lamp, lichtbron, stralenkrans, toorts, luchter

Uitdrukkingen en gezegden

   

Iets/iemand naar de kroon steken. Met iets of iemand wedijveren in een poging hem zijn overwinning, superioriteit, meerderheid enz. te ontnemen Onder de kroon staan van... Geregeerd worden door... De kroon op iets zetten. Iets heel goed afmaken. ”De kroon spannen.”

Vertalingen

    1. hoofddeksel dat door een vorst gedragen wordt   

Chinees: 冠 (zh) Duits: Krone (de) v Engels: crown (en) Esperanto: krono (eo) Frans: couronne (fr) v Grieks: κορώνα (el) v Italiaans: corona (it) v Japans: 王冠 (ja)

Koreaans: 크라운 (ko) Latijn: corona (la) v Oekraïens: корона (uk) v Pools: korona (pl) v Portugees: coroa (pt) v Russisch: корона (ru) v (koróna) Slowaaks: koruna (sk) v Spaans: corona (es) v Tsjechisch: koruna (cs) v

Vertalingen

    6. een lichtbron bestaande uit een krans van lichtbronnen   

Duits: Kronleuchter (de) m Engels: chandelier (en) Frans: lustre (fr) m Pools: żyrandol (pl) m

Werkwoord

vervoeging van
kronen

kroon

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kronen
   

   • Ik kroon. 

2. gebiedende wijs van kronen
   

   • Kroon! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kronen
   

   • Kroon je? 

Gangbaarheid

• Het woord kroon staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd 'kroon' herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.