eigen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  eigen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈɛiɣə(n) / (2 lettergrepen); /ˈɛi̯ɣə(n)/

Woordafbreking

• ei·gen

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord via Middelnederlands eigen / eighin van Oudnederlands  ēgan  , in de betekenis van ‘van het subject’ aangetroffen vanaf 1100, voltooid deelwoord van het werkwoord *eigan ('bezitten'), van Germaans *aiganan, vergelijk Oudhoogduits eigan, eigen, Angelsaksisch āgen, Engels own; als zelfstandig naamwoord 'bezit, eigendom' in Oudhoogduits eigan, Gotisch aigin

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	eigen	eigener	eigenst
verbogen		eigenere	eigenste
partitief	eigens	eigeners	-

Bijvoeglijk naamwoord

eigen

1. op zichzelf betrekking hebbend, van jezelf

   • Eigen huis. 
   • Vakantie in eigen land. 

   ▸ Ik heb nooit alleen gewoond, ik ben altijd met anderen op pad en ik ga met mijn gezin op vakantie of met vrienden een weekendje weg. Een doodgewone veertiger met een eigen bedrijf, twintig jaar getrouwd, vader van drie, die elke zondag het gras maait.

2. typisch (voor)

   • Experimenteren is eigen aan de leeftijd. 
   • Iedere streek heeft iets eigens. 

   ▸ In De andere naam van Jon Fosse is de stijl zeker eigen. De Noorse meester van het langzame proza daalt in repetitieve, ritmische zinnen af in het hoofd van een piekerende schilder.

Opmerkingen

• Net als voltooide deelwoorden op -en krijgt "eigen" geen buigings-e als bijvoeglijk naamwoord, gesubstantiveerd kan het dat wel krijgen.

Hyponiemen

• (intensivering) bloedeigen, hoogsteigen
• laddereigen, lichaamseigen, lijfeigen, taaleigen, tijdeigen, vaneigens, volkseigen, vrijeigen

Afgeleide begrippen

• eigendom
• toeëigenen
• onteigenen

   

eigenaardig eigenbaat eigenbatig eigenbelang eigendom eigendunk eigenen eigenfrequentie eigenfunctie eigengebakken eigengeldje eigengemaakt eigengerechtig eigengereed eigengereid eigengeërfd eigenhandig eigenheid eigenheimer eigenliefde eigenlijk eigenmachtig eigennaam eigenpijper eigenrechtig eigenrichting eigenschap eigensoortig eigenstandig eigentijd eigentijds eigenvector eigenwaan eigenwaarde eigenwijs eigenwillig eigenzinnig ten eigen bate

Uitdrukkingen en gezegden

• [1] eigen haard
  thuis, gezin en woning
• [1] eigen schuld, dikke bult
• [1] over de eigen voeten struikelen
• De hand in eigen boezem steken

De schuld bij zichzelf zoeken

• De splinter in andermans oog wel zien, maar niet de balk in het eigen

over kleine fouten van een ander vallen, terwijl de eigen grote fouten niet worden gezien

• Een koekje van eigen deeg geven/krijgen

behandelt worden zoals je anderen behandelt

• eigen roem (lof) stinkt

door over jezelf op te scheppen maak je een nare indruk

• Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad.

men moet zich niet zorgen maken over de toekomst

• Het heft in eigen hand(en) nemen

de leiding nemen

• Iemand in zijn eigen vet gaar smoren/laten koken

iemand niet helpen, maar zelf diens situatie laten ondervinden

• Nog niet op eigen benen kunnen staan

nog niet zichzelf volledig zelfstandig kunnen redden

• Op eigen houtje

• Op eigen wieken drijven

zich volledig kunnen redden van het geld dat iemand verdient

• Over zijn eigen schaduw heen springen

• Zijn eigen boontjes wel kunnen doppen

Menen dat men andermans hulp niet nodig heeft

• Zijn eigen glazen ingooien

het voor zichzelf bederven

• Zijn eigen graf graven/delven

het voor zichzelf bederven

• Zijn eigen nest bevuilen

vervelende dingen over de eigen familie zeggen

• Zijn eigen straatje vegen

zijn eigen werk doen

Vertalingen

    1.   

Engels: own (en) Frans: propre (fr) Nedersaksisch: eigen (nds) Papiaments: propio

Pools: własny (pl) m Spaans: propio (es) Tsjechisch: vlastní (cs)

Werkwoord

vervoeging van
eigenen

eigen

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van eigenen
   

   • Ik eigen. 

2. gebiedende wijs van eigenen
   

   • Eigen! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van eigenen
   

   • Eigen je? 

Gangbaarheid

• Het woord eigen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "eigen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Nedersaksisch

Bijvoeglijk naamwoord

eigen

1. eigen; op zichzelf betrekking hebbend, van jezelf

Stellingwerfs

Bijvoeglijk naamwoord

eigen

1. eigen; op zichzelf betrekking hebbend, van jezelf

Veluws

Bijvoeglijk naamwoord

eigen

1. eigen; op zichzelf betrekking hebbend, van jezelf