scheiden

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  scheiden    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈsxɛidə(n) / (2 lettergrepen); /ˈsxɛi̯də(n)/

Woordafbreking

• schei·den

Woordherkomst en -opbouw

• Via West-Germaans *skaiþan/skaidan- en Protogermaans *skaiþaną. In de betekenis van ‘een verbinding verbreken’ voor het eerst aangetroffen in 1100.

• [1] erfwoord afkomstig van: Middelnederlands: scheiden, sceiden Oudnederlands: skēthan Germaans: *skaiþan-/skaidan- Indo-Europees: *sk(h)eh2i-d; de basisvorm hiervan is dan weer *skeh2i- (doublet met schijten)

  Verwant in Germaans: West: Engels: shed, Duits: scheiden, Oudhoogduits: sceidan, Fries: skiede Oost: Gotisch: skaidan

  Verwant in andere Indo-Europese taalgroepen: Latijn: scire Grieks: σχίζω Welsh: chwydu Litouws: kėsti, skíesti

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
scheiden	scheidde (schied)	gescheiden
klasse 7 zwak -d gemengd	volledig

Werkwoord

scheiden

1. overgankelijk in afzondering brengen

   • In deze machine wordt het waardevolle erts gescheiden van de rest van het opgegraven gesteente. 

   ▸ Het probleem was echter dat de boom meer dan vier meter boven een kolkende rivier hing en ik totaal geen houvast zou hebben tijdens het overbruggen van de zes meters die me van de overkant scheidden.

2. overgankelijk het samenzijn of de omgang van personen verbreken of verbroken houden

   • Moeder en dochter werden gescheiden door de bouw van de Muur. 

3. ergatief, (juridisch) ~ van: een huwelijksband wettelijk verbreken

   • Hij is al enige tijd van haar gescheiden. 

4. ergatief uiteengaan

   • Wij scheidden in droefheid, maar zwegen van scheiden. 

5. wederkerend zich ~: afsplitsen

   • En daar scheidden zich hun wegen. 

6. met ontslag gaan

   ▸ De Franse president Macron heeft Élisabeth Borne uitgekozen als zijn nieuwe premier. Eerder vandaag bood scheidend premier Jean Castex zoals verwacht al zijn ontslag aan, om zo de weg vrij te maken voor Borne.

Hyponiemen

• afscheiden, afvalscheiden, bescheiden, echtscheiden, hotelscheiden, onderscheiden, proefscheiden, toescheiden, uitscheiden, vaneenscheiden, verscheiden

Afgeleide begrippen

   

scheidbaar scheidbrief scheider scheiding scheidmerk scheidpaal scheidsgerecht scheidslijn scheidsman scheidsmuur scheidsrechter scheidsrechterlijk scheidster scheidswand

Uitdrukkingen en gezegden

• Bij het scheiden van de markt, leert men de kooplui kennen

Als de zaken eenmaal gedaan zijn, leer je iemand pas echt kennen

• De bokken van de schapen scheiden

De goeden apart van de kwaden zetten of een scheiding maken tussen goede en slechte mensen / Een scheiding maken tussen mannen en vrouwen / Een scheiding maken tussen mensen die iets durven of kunnen ten opzichte van anderen

• Het kaf van het koren scheiden

Het waardevolle van het waardeloze scheiden

• Hier scheiden onze wegen

Hierna gaan we uit elkaar, we trekken vanaf nu niet langer samen op

Vertalingen

    1. in afzondering brengen   

Fries: skiede (fy) Papiaments: separá

Spaans: separar (es), apartar (es)

Gangbaarheid

• Het woord scheiden staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "scheiden" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Duits

Uitspraak

Geluid:  scheiden    (hulp, bestand) Geluid:  scheiden    (hulp, bestand)

• IPA: /ˈʃaɪ̯dn̩/

Woordafbreking

• schei·den

stamtijd
infinitief	verleden tijd	voltooid deelwoord
scheiden	schied	geschieden
	volledig

Werkwoord

scheiden

1. overgankelijk scheiden