scheiden

Uit WikiWoordenboek

Nederlands

Uitspraak
Woordafbreking
  • schei·den
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘verbinding verbreken’ voor het eerst aangetroffen in 1100 [1][2]
Middelnederlands: scheiden
Oudnederlands: skēthan
Germaans: *skaiþan-/skaidan-
Indo-Europees: *sk(h)eh2i-
  • Verwant in Germaans:
West: Engels: shed, Duits: scheiden, Fries: skiede
Oost: Gotisch: skaidan
  • Verwant in andere Indo-Europese taalgroepen:
Latijn: scire
Grieks: σχίζω
stamtijd
onbepaalde
wijs
verleden
tijd
voltooid
deelwoord
scheiden
scheidde
(schied[3])
gescheiden
klasse 7

zwak -d
gemengd

volledig

Werkwoord

scheiden [4]

  1. overgankelijk in afzondering brengen
    • In deze machine wordt het waardevolle erts gescheiden van de rest van het opgegraven gesteente. 
     Het probleem was echter dat de boom meer dan vier meter boven een kolkende rivier hing en ik totaal geen houvast zou hebben tijdens het overbruggen van de zes meters die me van de overkant scheidden.[5]
  2. overgankelijk het samenzijn of de omgang van personen verbreken of verbroken houden
    • Moeder en dochter werden gescheiden door de bouw van de Muur. 
  3. ergatief ~ van: een huwelijksband verbreken
    • Hij is al enige tijd van haar gescheiden. 
  4. ergatief uiteengaan
    • Wij scheidden in droefheid, maar zwegen van scheiden. 
  5. wederkerend zich ~: afsplitsen
    • En daar scheidden zich hun wegen. 
  6. met ontslag gaan
     De Franse president Macron heeft Élisabeth Borne uitgekozen als zijn nieuwe premier. Eerder vandaag bood scheidend premier Jean Castex zoals verwacht al zijn ontslag aan, om zo de weg vrij te maken voor Borne.[6]
Hyponiemen
Afgeleide begrippen
Uitdrukkingen en gezegden
  • Bij het scheiden van de markt, leert men de kooplui kennen
als de zaken eenmaal gedaan zijn leer je iemand pas kennen
  • De bokken van de schapen scheiden
De goeden apart van de kwaden zetten of een scheiding maken tussen goede en slechte mensen ofwel: Een scheiding maken tussen mannen en vrouwen ofwel: Een scheiding maken tussen mensen die iets durven of kunnen ten opzichte van anderen.
  • Het kaf van het koren scheiden
Het waardevolle van het waardeloze scheiden
Vertalingen

Gangbaarheid

100 % van de Nederlanders;
99 % van de Vlamingen.[7]

Meer informatie

Verwijzingen

  1. "scheiden" in:
    Sijs, Nicoline van der
    , Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org
    ; ISBN 90 204 2045 3
  2. scheiden op website: Etymologiebank.nl
  3. Deze vorm moet al in heel vroege fasen van het Nederlands zijn verdwenen en wordt vooral in 19e-eeuwse grammatica's genoemd als "verouderd".
  4. Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
  5. Tim Voors
    “Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers op Wikipedia
  6. Bronlink geraadpleegd op 30 januari 2022 Weblink bron “Macron kiest ervaren Élisabeth Borne als premier, als tweede vrouw ooit” (16 mei 2020), NOS
  7. Bronlink geraadpleegd op 28 april 2020 Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be


Duits

Uitspraak

Geluid:  scheiden    (hulp, bestand)

Woordafbreking
  • schei·den
stamtijd
infinitief verleden
tijd
voltooid
deelwoord
scheiden
schied
geschieden
volledig

Werkwoord

scheiden

  1. overgankelijk scheiden