kiezen

Nederlands

naamwoord van handeling
zelfstandig	bijvoeglijk
kiezen	kiezend
keuze	gekozen
keur
kust
kiezer

Uitspraak

• Geluid:  kiezen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈkizə(n) / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• kie·zen

Woordherkomst en -opbouw

• van Middelnederlands kiesen, in de betekenis van ‘een keus doen’ aangetroffen vanaf

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
kiezen	koos (koor)	gekozen (gekoren)
klasse 2	volledig

Werkwoord

kiezen

1. overgankelijk uit meerdere mogelijkheden één nemen

   • Hij koos uiteindelijk toch de rode rozen. 

   ▸ Ik was altijd gewend in de bergen hoge, leren bergschoenen te dragen maar ditmaal had ik gekozen voor lage trailrunner schoenen die erg licht waren en snel droogden.

   ▸ Ik werd met trompetgeschal verwelkomd en uitgenodigd om me te hullen in kleren uit hun Burning Man verkleeddoos en kon kiezen uit hamburgers, tosti’s, salades, pasta, koffie, bier of wiet.

   ▸ Ze wekte de indruk van een soort kuise elegantie, of ze die tactiek nu zelf had gekozen of dat ze wijze raad van haar verdediger had gekregen.

   1. (politiek) selecteren door van stemrecht gebruik te maken

      ▸ De leden van de Provinciale Staten kiezen maandag de nieuwe Eerste Kamer.

2. inergatief ~ voor: een bepaalde handelwijze of mogelijkheid prefereren boven alle andere

   • Er werd bewust gekozen voor een vrij voorzichtige aanpak. 

   ▸ Om mensen zelf te laten kiezen voor een helm, zijn de komende tijd in het hele land acties waarbij je een helm kunt uitproberen. Ook moet de helm aantrekkelijker worden door verbetering van het design en kortingsacties.

Uitdrukkingen en gezegden

• [2] het ruime sop kiezen
  aan een tocht over zee beginnen

Spreekwoorden

• [1] het is kiezen of delen
  wanneer twee partijen iets onderling verdelen, moet de partij die verdeelt de andere partij laten kiezen, om te voorkomen dat een van beiden bevoordeeld wordt t.o.v. de ander

Hyponiemen

• afkiezen, doorkiezen, herkiezen, uitkiezen, uitverkiezen, verkiezen

Afgeleide begrippen

   

kiesarrondissement kiesbaar kiesbevoegd kiesbrief kiesbriefje kiescampagne kiescollege kiesdeler kiesdistrict kiesdrempel kiesgang kiesgerechtigd kiesgerechtigde kieskanton kieskeurig kieskompas kieskring kieslijst kieslokaal kiesman kiesmatrix kiesomschrijving kiesplicht kiesquotiënt kiesraad kiesrecht kiesregister kiesreglement kiesschijf kiesstelsel kiessysteem kiestoon kiesvee kiesvereniging kiesvergadering kiesvolk kieswet kieswijzer kiezer

Vertalingen

    1. uit meerdere mogelijkheden één nemen   

Bulgaars: избирам (bg) Deens: vælge (da) Duits: wählen (de) Engels: choose (en) Frans: choisir (fr)

Galicisch: elixir (gl), escoller (gl) Papiaments: elegí Spaans: escoger (es), elegir (es) Zweeds: rösta (sv), välja (sv) Waals: tchoezi (wa), relére (wa)

    kiezen voor iets   

Duits: sich entscheiden (de) für

Zelfstandig naamwoord

de kiezen mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord kies

Uitdrukkingen en gezegden

• Iets voor de kiezen krijgen

Met iets geconfronteerd worden zonder dat men daarom gevraagd heeft/Iets te verduren krijgen

• Ze hadden best eens kunnen experimenteren met een week die twee keer zo lang was, zodat je tenminste niet de ene na de andere maandag voor je kiezen kreeg.

Gangbaarheid

• Het woord kiezen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "kiezen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.