dan

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  dan    (hulp, bestand)
• IPA: / dɑn / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• dan

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Japans, in de betekenis van ‘een meestergraad bij Japanse sporten’ voor het eerst aangetroffen in 1961

afkomstig van: Middelnederlands: dan Oudnederlands: than Germaans: *þan-, *þana- Indo-Europees: *to- = Verwant in Germaans: West: Engels: then, than (Angelsaksisch: þonne, þanne, þænne), Duits: dann, (Oudhoogduits: danne), Fries: dan (Oudfries: thenne, thanne, than, then) Noord: IJslands: þá

Bijwoord

dan

1. een tijdstip in de toekomst

   • Het is morgen de twaalfde. Hij zei dat hij dan zou komen. 

2. daarna, vervolgens

   • Eerst gaat hij ontbijten, dan gaat hij de krant lezen. 

3. een woord zonder duidelijke betekenis

   • Heeft dan niemand zijn huiswerk gemaakt? 

Vertalingen

    1. toekomstig tijdstip   

Engels: then (en) Papiaments: anto

Spaans: entonces (es)

Bijwoord

als ... dan

1. indien

   • Als hij niet komt dan moeten we even bellen. 

Vertalingen

    1. als ... dan   

Duits: wenn ... dann (de)

Bijwoord

anders dan

1. behalve

   • De nieuwe president van Suriname Desi Bouterse is niet welkom in Nederland, anders dan om zijn gevangenisstraf uit te zitten. 

Vertalingen

    1. behalve   

Duits: außer (de)

Bijwoord

dan ook

1. in het geheel, ieder.

   • Welk deel dan ook we nemen, de uitkomst is altijd hetzelfde. 
   • Geen kind dan ook zou daar mee geconfronteerd moeten worden. 

Vertalingen

    1. dan ook   

Frans: quelconque (fr)

Voegwoord

dan

1. na een vergrotende trap van een bijvoeglijk naamwoord of van een bijwoord

   • Hij is groter dan ik. Ik ben even groot als zijn jongere broer. 

Hyponiemen

• alsdan

Afgeleide begrippen

• dan wel, dansluiting, danwel

Uitdrukkingen en gezegden

   

Als het water zakt, dan kraakt het ijs. een logisch gevolg Als men over de duivel spreekt, dan trapt men hem op zijn staart. het over iemand hebben en die dan plots tegen het lijf lopen, of iets gebeurt terwijl je het er net over had Baat / baadt het niet, dan schaadt het niet Baat het niet, dan schaadt het niet. je kunt het ieder geval proberen, want ook al lukt het niet, je gaat er niet op achteruit. Beter een goede buur dan een verre vriend. je hebt meer aan iemand in de buurt Beter een half ei dan een lege dop. beter iets dan helemaal niets Beter een luis in de pot dan helemaal geen vlees. Wees met weinig tevereden als je toch niet meer bereikt. Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht. kleine concrete resultaten zijn beter dan grootse plannen Beter er mee verlegen dan er om verlegen zijn beter te veel van iets hebben dan te weinig van iets hebben Beter hard geblazen dan de mond gebrand. het is beter dat men zich inspant dan dat er door slordigheid of luiheid een ongeluk gebeurt/iets fout gaat Beter laat dan nooit. het is beter dat iets een beetje te laat komt, dan dat het nooit gebeurt Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. je kan beter iets voortijdig stoppen dan doorgaan tot het helemaal verkeerd gaat; wanneer je in de gaten hebt dat dit het niet de goede weg is, kun je beter stoppen en opnieuw beginnen Beter voorkomen dan genezen. je kan beter iets voortijdig voorkomen dan er later de gevolgen van inzien De dans ontspringen aan een gevaar ontkomen De natuur is sterker dan de leer. datgene at aangeleerd is wordt gauw vergeten De pen is machtiger dan het zwaard. woorden kunnen meer teweeg brengen dan wapens Eén gek kan meer vragen/vragen stellen dan tien wijzen kunnen beantwoorden. er zijn altijd wel vragen waar niemand het antwoord op weet Een goede buur is beter dan een verre vriend. een buurman die je helpt heb je meer aan dan aan iemand die je nooit ziet Een half ei is beter dan een lege dop. beter iets dan niets Een vliegende vogel heeft altijd meer dan een zittende. iemand die veel buitenkomt krijgt altijd meer dan iemand die thuis blijft zitten Er verdrinken er meer in het glas dan in de zee. er gaan veel mensen dood door het drinken van alcohol Het ei wil wijzer zijn dan de kip. het kind denkt het beter te weten dan de ouder Het hemd is nader dan de rok eigen familie gaat voor Het hemd is nader dan de rok. familie gaat boven vrienden Het oog is groter dan de maag. meer op het bord scheppen dan er opgegeten kan worden Komt men over de hond, dan komt men ook (wel) over de staart. als men het moeilijkste gehad heeft is de rest eenvoudiger te doen Langzaam aan, dan breekt het lijntje niet. je kunt beter rustig doorwerken, dan kan er het minste fout gaan Lieg ik, dan lieg ik in commissie. als ik niet de waarheid vertel komt dat omdat ik niet beter weet of vertel wat anderen vertellen Maak je maar boos, dan heb je twee keer werk, één keer om boos te worden, en één om niet meer boos te zijn. woede kost veel energie en lost niets op Men kan van een luis niet meer nemen dan zijn leven. Wanneer iemand niets heeft, valt er niets te halen. Men vangt meer vliegen met honing dan met azijn. door vriendelijk te zijn bereik je meer bij iemand dan met lelijke woorden Niet verder springen dan je pols lang is Niet verder gaan dan mogelijk is Niet verder zien dan je neus lang is niet goed nadenken wat de gevolgen van iets zijn Niets dan lege briefjes hebben in te brengen geen beslissingen mogen nemen dan lege briefjes Twee ogen zien meer dan één Wat de één niet ziet, valt wellicht de ander op Voorkomen is beter dan genezen. door voorzichtig te zijn kun je problemen en ongelukken voorkomen al dan niet wel óf niet

Vertalingen

    1. na een vergrotende trap van een bijvoeglijk naamwoord of van een bijwoord.   

Duits: als (de) Engels: than (en)

Noors: enn (no) Nynorsk: enn (nn)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	dan	dans
verkleinwoord	dannetje	dannetjes

Zelfstandig naamwoord

dan m

1. (sport)graad van behendigheid bij judo, karate enz

Gangbaarheid

• Het woord dan staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "dan" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
98 %	van de Vlamingen.

Indonesisch

Woordafbreking

• dan

Voegwoord

dan

1. en

Synoniemen

• serta

Láadan

Uitspraak

• IPA: /dɑn/

Zelfstandig naamwoord

dan

1. taal

Limburgs

Uitspraak

• IPA: /ðɑn/ ~ /ðæn/ (Etsbergs)

Persoonlijk voornaamwoord

dan m

1. met hen twee.

   «Ich gaon dan - Wiel èn Baer - oet.»

   Ik ga met hen twee, Wiel en Baer, uit.

Nedersaksisch

Bijwoord

dan

1. dan

Sloveens

Zelfstandig naamwoord

dan

1. dag

Spaans

Werkwoord

vervoeging van
dar

dan

1. derde persoon meervoud tegenwoordige tijd (presente) van dar

Veluws

Bijwoord

dan

1. dan