chili

Uit WikiWoordenboek
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
Andere schrijfwijzen Niet te verwarren met: Chili


Nederlands

Uitspraak
Woordafbreking
  • chi·li
Woordherkomst en -opbouw
  • Leenwoord uit het Spaans, in de betekenis van ‘cayennepeper’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1886 [1]
  • [1]-[5]: via Spaans chile van Nahuatl chilli [2]
    Kan vaak ook worden opgevat als een (verkorting) van de synoniemen die "chili-" als eerste lid hebben.
  • [6]: verwijzing naar Chili, waar de grondstof eind 19e en begin 20e eeuw werd gewonnen
enkelvoud meervoud
naamwoord chili chili's
verkleinwoord - -

Zelfstandig naamwoord

chili m

  1. (plantkunde) benaming voor planten uit het geslacht Capsicum op Wikispecies
    • De chili groeit overal; het is eene plant, die zeer veel verduren kan; de kunst bij de aankweeking doet dezelve wel in grootte toenemen , maar in kracht verminderen. [3]
  2. (voeding) benaming voor pittige vrucht van een plant uit het geslacht Capsicum, soms ook gebruikt voor de niet pittige varianten
    • Sadiq beet in verse chili, het sap brandde in zijn mond. [4]
  3. (kookkunst) pittige specerij bestaand uit gedroogde en gemalen vruchten van planten behorend tot het geslacht Capsicum
    • Rooster het komijnzaad in hete olie tot het kraakt. Voeg de courgette toe en roer en strooi chili, ketoembar en tarmeriek erdoor. [5]
  4. (kookkunst) pittige saus gemaakt uit vruchten van planten behorend tot het geslacht Capsicum
    • Gelukkig is er genoeg voor de toeristen en gooien ze niet overal chili en silantro op (peterselie, gadver). (…) we verdenken er zelfs iemand van dat ze een lollie in de chili doopte... [6]
  5. (voeding) stoofpot onder meer bereid uit vlees en vruchten van planten behorend tot het geslacht Capsicum, vaak met bonen en tomaten
    • Binnen giet hij zijn glas flink vol, zet de tv aan en maakt iets te eten. Hij zit aan de tafel met chili en crackers en kijkt naar iets over een blinde detective. Hij ruimt de tafel af. Hij wast de pan en de schaal, droogt die spullen en bergt ze op, dan staat hij zichzelf toe een blik op de klok te werpen. [7]
  6. (verouderd) (landbouw) kunstmest hoofdzakelijk bestaande uit natriumnitraat, gewonnen uit chilisalpeter
    • Nog vraagt de heer Koopmans of kunstmeststoffen den grond niet uitputten. De heer De Vrieze spreekt dit bepaald tegen. Toen de chili vroeger nogal duur was, liet men dikwijls één ot twee meststoffen achterwege en daardoor kreeg men slechte gewassen en kwam dat praatje in de wereld. [8]
  • 1. plant uit het geslacht Capsicum

    1. plant uit het geslacht Capsicum

  • 2. pittige vrucht, chilipeper

    2. pittige vrucht, chilipeper

  • 3. pittige specerij

    3. pittige specerij

  • 4. pittige saus

    4. pittige saus

  • 5. stoofpot

    5. stoofpot

Synoniemen
Hyperoniemen
Hyponiemen
Verwante begrippen

Gangbaarheid

96 % van de Nederlanders;
93 % van de Vlamingen.[9]

Meer informatie

Verwijzingen

  1. ↑ "chili" in:
    Sijs, Nicoline van der
    , Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org    ; ISBN 90 204 2045 3
  2. ↑ chili op website: Etymologiebank.nl
  3. ↑
    Crawfurd J.
    De Indische archipel, in het bijzonder het eiland Java, beschouwd in de zeden, wetenschappen, talen, godsdienst, beschaving, koloniale belangen en koophandel van derzelver inwoners (1823) Wed. A. Loosjes Pz, Haarlem    ; p. 90; geraadpleegd 2018-06-28
  4. ↑
    Seierstad, Å. (vert. M. Molenaar)
    Twee zussen: Bruiden van IS 2e druk (2018) De Geus, Amsterdam    ; ISBN 9789044538212; hfst. De Dodendans; geraadpleegd 2018-06-28
  5. ↑ "Toorai Tarkarie" op website: smulweb.nl; geraadpleegd 2018-06-28
  6. ↑
    Friet en Chocola
    Hopen steen , bussen en schone poriën (6 april 2009) op website: waarbenjij.nu    ; geraadpleegd 2018-06-28
  7. ↑
    Carver R. (vert. P. Out)
    "Kloppen deze mijlen wel?" in: De Tweede Ronde. jrg. 16 nr. 2 (zomer 1995) G.A. van Oorschot, Amsterdam    ; p.76; geraadpleegd 2018-06-28
  8. ↑ "Lezing van den heer K. de Vrieze te Winschoten." in: Nieuwsblad van het Noorden jrg. 11 nr. 244 (18 oktober 1898); p. 2 kol. 6; geraadpleegd 2018-06-28
  9. ↑ Bronlink geraadpleegd op 28 april 2020 Weblink bron Gearchiveerde versie “Word Prevalence Values” op ugent.be


Centraal-Huasteeks Nahuatl

Zelfstandig naamwoord

chili

  1. (plantkunde) chili, chilipeper


Noors

Uitspraak
Woordafbreking
  • chi·li
Woordherkomst en -opbouw
  • Afkomstig van het Indiaanse naamwoord chilli dat uit het Nahuatl komt.

Zelfstandig naamwoord

chili m

  1. (plantkunde), (specerij) chilipeper, Spaanse peper, rode peper
    «Del chilien på langs og skrap ut frøene.»
    Deel de chilipeper overlangs en schrap de zaadjes eruit.
Verbuiging
m enkelvoud meervoud
onbepaald bepaald onbepaald bepaald
nominatief   chili     chilien     chilier     chiliene  
genitief   chilis     chiliens     chiliers     chilienes  
Synoniemen
Afgeleide begrippen


Nynorsk

Uitspraak
Woordafbreking
  • chi·li
Woordherkomst en -opbouw
  • Afkomstig van het Indiaanse naamwoord chilli dat uit het Nahuatl komt.
  enkelvoud meervoud
onbepaald bepaald onbepaald bepaald
nominatief   chili     chilien     chiliar     chiliane  

Zelfstandig naamwoord

chili m

  1. (plantkunde), (specerij) chilipeper, Spaanse peper, rode peper
Synoniemen
Afgeleide begrippen
Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=chili&oldid=4397702"