stokman
Uiterlijk
- stok·man
- samenstelling van stok zn en man zn [1]
- [1] van Middelnederlands stocman, "stok" in de betekenis van houten blok met twee uithollingen waarin de benen van een gevangene werden vastgezet [2]
- [2], [3] "stok" als slagwapen
- [4] "stok" als staf, het ambtsteken waarmee op een veiling de overdracht van eigendom werd aangegeven
- [5] "stok" als aanduiding voor de geschouderde degen van de soldaat die oorspronkelijk op de munt was afgebeeld
- [6] leenvertaling van Engels stick man
enkelvoud | meervoud | |
---|---|---|
naamwoord | stokman | stokmannen stoklieden* stoklui* |
verkleinwoord | stokmannetje | stokmannetjes |
de stokman m
- (verouderd) (beroep) bewaker van gevangenen
- (verouderd) (beroep) (protestantisme) assistent van de koster die de orde in een kerkgebouw moest handhaven
- (…) de porstok was het attribuut van de ‘stokman’ waarmee hij dommelende of oneerbiedig handelende kerkgangers een por gaf om ze bij de les te houden. Volgens een kerkarchief: ‘Hij let voornamelijk op alle onstichtelijkheid of oneerbiedigheid, welke hetzij of omtrent de kerk plaats heeft, en waardoor de goede afloop der godsdienstoefening zou verhinderd worden. [3]
- (verouderd) (beroep) plaatselijke ambtenaar die overlast van honden bestrijdt
- Hondenbelasting en de bijbehorende penningen worden al in de Middeleeuwen gebruikt om de overlast van honden tegen te gaan. Veel steden hebben hondenmeppers in dienst, ook wel hondenslagers of stokmannen genoemd. Zij maken korte metten met zwerfhonden door ze met een stok de kop in te slaan. [4]
- (verouderd) (beroep) plaatselijke ambtenaar die zorgt voor het ordelijk verloop van een veiling
- In vroeger jaren was de dorpsomroeper tevens visafslager, ook wel stokman genoemd. De porties vis, "sneesies" genaamd, weden door middel van een mijnstok aangewezen en hij begon met afmijnen, totdat een van de visvrouwen "mijn" riep. [5]
- ‘En wat doet nu de man, die den stok in de hand heeft?’ ‘O, de stokman? Die bewaert de orde en zorgt er voor, dat iedereen van de visch afblijft. Ook wijst 'ij straks bij de verkooping aen, welke staepel verkocht wordt.’ [6]
- (verouderd) (numismatiek) (figuurlijk) benaming voor muntstuk van één gulden
- »Daar hebt gij drie gulden,” antwoordde Anonymus, “meer heb ik op dit oogenblik niet.” »Nog een' stokman, oude spitsbroeder!” hernam de andere, »nog een enkel stokmannetje. [7]
- (meestal als verkleinwoord) sterk versimpelde afbeelding van een mens waarbij de ledematen als lijntjes worden weergegeven
-
5. gulden uit de 14e eeuw
-
6. een stokmannetje
- De meervouden "stoklui" (informeler) en "stoklieden" (formeler) worden alleen gebruikt bij betekenis [1]-[4].
- [1] gevangenbewaarder, stokmeester
- [3] hondenmepper, hondenslager
- [4] afslager
- [5] gulden, florijn
- Het woord 'stokman' staat niet in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Taalunie.
- Zie Wikipedia voor meer informatie.
- ↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
- ↑ stokman op website: Etymologiebank.nl
- ↑ Zanten, M. van"Religieus erfgoed uit kerken en kloosters in de Lage Landen. Geïllustreerd lexicon van Nederlandse en Vlaamse termen." geciteerd in:Cels, M."Recensies" in: Neerlandia/Nederlands van Nu. jrg. 112 nr. 3 (2008) Algemeen-Nederlands Verbond, Den Haag / Brussel; p. 45; geraadpleegd 2018-04-26
- ↑ Vergeten Verhalen: het beroep hondenmepper (8 juni 2017) op website: rijnmond.nl; geraadpleegd 2018-04-26
- ↑ Geschiedenis van de Dorpsomroepers in Zandvoort op website: ZandvoortVroeger.nl; geraadpleegd 2018-04-26
- ↑ Kieviet, C.J.Het badreisje van Cor Slung. 3e druk (1909) Kluitman, Alkmaar; p. 81/82; geraadpleegd 2018-04-26
- ↑ "De dichter aan de grenzen" in: Orphea: bloemlezing uit de schatkamer van een romandichter deel 1 (1838) Gebr. Vermande, Hoorn; p. 47/48; geraadpleegd 2018-04-26
Categorieën:
- Woorden in het Nederlands
- Woorden in het Nederlands van lengte 7
- Woorden in het Nederlands met audioweergave
- Woorden met 2 lettergrepen in het Nederlands
- Woorden in het Nederlands met IPA-weergave
- Samenstelling in het Nederlands
- Zelfstandig naamwoord in het Nederlands
- Verouderd in het Nederlands
- Beroep in het Nederlands
- Numismatiek in het Nederlands
- Figuurlijk in het Nederlands
- Niet in Woordenlijst Nederlandse Taal