kruien

Het ijs kruit [2] in 1939

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  kruien    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈkrœy̯ə(n)/

Woordafbreking

• krui·en

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘een kruiwagen voortduwen’ voor het eerst aangetroffen in 1300
• erfwoord: Middelnederlands crūden ‘stoten, duwen, stuwen, kruien’, ontwikkeld uit Oergermaans *kreudan- ~ *krūdan- ‘voortduwen’, misschien bij een Indo-Europese wortel *gʷru-, waartoe ook Oudgrieks brýein ‘ontspruiten, kiemen’ behoort. Evenals Oudengels crēodan, crūdan ‘drukken, persen’ en Noors dial. kryda (pret. kraud) ‘wemelen, samenstromen’.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
kruien	kruide (krooi)	gekruid (gekrooien)
zwak -d klasse 2	volledig

Werkwoord

kruien

1. overgankelijk iets vervoeren op een karretje of kruiwagen

   • Hij kruide de stenen naar de metselaars. 
   • Terwijl hij een kruiwagen geladen met steenen, naar het schip krooi viel hij van de loopplank en verdween in de diepte. 

2. ergatief (waterbeheer) van ijsschollen over en op elkaar schuiven
3. overgankelijk een molen met de wieken op de wind zetten

Opmerkingen

• (verouderd) De sterke vormen zijn verouderd. Het Middelnederlandse werkwoord was zwak.

Hyponiemen

• aankruien, afkruien, garnaalkruien, opkruien, overkruien, verkruien, wegkruien

Afgeleide begrippen

• kruier, kruinoot, kruiwagen, kruiwerk

Gangbaarheid

• Het woord kruien staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "kruien" herkend door:

95 %	van de Nederlanders;
83 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.