ijzer

Nederlands

Periodiek systeem der elementen (nld)
H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og ↓ * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Uitspraak

• Geluid:  ijzer    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈɛi̯zər/

Woordafbreking

• ij·zer

Woordherkomst en -opbouw

• Leenwoord uit het Keltisch, in de betekenis van ‘chemisch element’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1220

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	ijzer	ijzers
verkleinwoord

Zelfstandig naamwoord

ijzer o

1. (scheikunde), (element) een scheikundig element met het symbool Fe en het atoomnummer 26. Het is een grijs overgangsmetaal. Het is instaat om warmte en elektriciteit te geleiden in vaste toestand

   • Te Ter-Neuzen (thans Terneuzen) werden een paar jaren geleden, hoofdzakelijk door Belgisch kapitaal, groote fabrieken gebouwd ter bewerking van ijzer en staal.  

2. een veel gebruikt bouwmateriaal (meestal beschermd door een laagje zink en/of verf)

   ▸ ‘Denk erom hè… Geen haast,’ riep hij me na terwijl ik naar de grensmuur liep om mijn hand op het koude ijzer te leggen en mezelf moed in te praten: ‘veilig thuiskomen’.

3. (sport) een soort golfclub gebruikt in golf.

Hyponiemen

   

achterijzer afstootijzer bandijzer bekijzer betonijzer bladijzer boksijzer boorijzer braadijzer braakijzer brandijzer breekijzer breeuwijzer buigijzer cementijzer diefijzer dievenijzer draadijzer drijfijzer felsijzer friseerijzer gietijzer golfijzer gootijzer graafijzer gradeerijzer graveerijzer grijpijzer groefijzer gruisijzer haardijzer haarijzer hakijzer halvemaanijzer handijzer hangijzer hardijzer hechtijzer hoefijzer hoekijzer holijzer hoofdijzer i-ijzer jaagijzer kaafijzer kalfaatijzer kauwijzer keurijzer klamaai-ijzer klamaaiijzer klapijzer klauwijzer klimijzer klopijzer krabijzer krulijzer lasijzer magneetijzer merkijzer nagelijzer nikkelijzer oblie-ijzer omkantijzer omzetijzer onderijzer oorijzer oublie-ijzer piekijzer plaatijzer plakijzer platijzer ploegijzer plooi-ijzer prakijzer prangijzer puntijzer puttingijzer raamijzer rabatijzer randijzer rijfelijzer rijijzer ritsijzer roerijzer ruimijzer rustijzer ruwijzer schaafijzer schaatsijzer scheurijzer schietijzer schiftijzer schilijzer schraapijzer schroei-ijzer schroodijzer smeedijzer smeltijzer snepijzer snijijzer soldeerijzer spijkijzer sponsijzer staafijzer staalijzer staanijzer stafijzer stijgijzer strijkijzer thomasijzer tosti-ijzer trekijzer vloei-ijzer voegijzer voetijzer vreetijzer vuurijzer wafelijzer weekijzer wolfijzer wondijzer wringijzer zetijzer zoresijzer zwavelijzer

Afgeleide begrippen

   

di-ijzernonacarbonyl ijzer(iii)oxide ijzeraarde ijzeratoom ijzerbeslag ijzerboor ijzercarbide ijzerchloride ijzerdraad ijzererts ijzergaren ijzergehalte ijzergieterij ijzergrijs ijzerhandel ijzerhard ijzerhart ijzerhoudend ijzerhout ijzerkam ijzerkies ijzerkruid ijzerlegering ijzermaal ijzermijn ijzeroer ijzeroxide ijzerpentacarbonyl ijzerpreparaat ijzerroest ijzerslang ijzersmaak ijzersmelterij ijzerspaat ijzersteen ijzersterk ijzersulfaat ijzertijd ijzertijdperk ijzervarken ijzervitriool ijzervlechter ijzervreter ijzerwaren ijzerwerk ijzerwinkel ijzerzaag ijzerzandsteen ijzerzout

Verwante begrippen

• ferrosilicium, roest, thermiet

Vertalingen

    1. een scheikundig element met het symbool Fe en het atoomnummer 26. Het is een grijs overgangsmetaal   

Afrikaans: yster (af) Albanees: hekur (sq) Arabisch: حديد (ar) Baskisch: burdina (eu) Bretons: houarn (br) Bulgaars: желязо (bg) Catalaans: ferro (ca) m Chinees: 铁 (zh) Deens: jern (da) Duits: Eisen (de) o Engels: iron (en) Esperanto: fero (eo) Estisch: raud (et) Faeröers: jarn (fo) Fins: rauta (fi) Frans: fer (fr) m Fries: izer (fy) Friulisch: fier Galicisch: ferro (gl) Hebreeuws: ברזל (he) Hongaars: vas (hu) Ido: fero (io) Iers: iarann (ga) IJslands: járn (is) Indonesisch: besi (id) Interlingua: ferro (ia) Italiaans: ferro (it) Japans: 鉄 (ja) Koerdisch: hesin (ku) Koreaans: 철 (ko)

Kroatisch: željezo (hr) Latijn: ferrum (la) Lets: dzelzs (lv) Limburgs: iezer (li) Litouws: geležis (lt) Luxemburgs: Eisen (lb) Maleis: besi (ms) Maori: rino (mi) Nedersaksisch: Iesen (nds), iezer (nds), ieder (nds) Noors: jern (no) Nynorsk: jern (nn) Occitaans: fèrre (oc) Oekraïens: залізо (uk) Papiaments: hero Pools: żelazo (pl) o Portugees: ferro (pt) Roemeens: fier (ro) Russisch: железо (ru) Schots-Gaelisch: iarann (gd) Servisch: гвожђе (sr) Sloveens: železo (sl) Slowaaks: železo (sk) o Spaans: hierro (es) m Swahili: chuma (sw) Tagalog: bakal (tl) Tsjechisch: železo (cs) o Turks: demir (tr) Vietnamees: sắt (vi) Welsh: haearn (cy) Zweeds: järn (sv)

Gangbaarheid

• Het woord ijzer staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "ijzer" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.