blik

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  blik    (hulp, bestand)
• IPA: / blɪk / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• blik

Woordherkomst en -opbouw

• [A] van Middelnederlands blic / blec, in de betekenis van ‘vertind dun plaatstaal’ aangetroffen vanaf 1384
• [B] van Middelnederlands blic lichtstraal; ganzerik", in de betekenis van ‘oogopslag’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1608

[A] + [B]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	blik	blikken
verkleinwoord	blikje	blikjes

Zelfstandig naamwoord

[A] blik o

1. (materiaalkunde) metaal dat tot dunne bladen is uitgeslagen of gewalst

   • In de zestiende eeuw werd blik gebruikt voor sommige onderdelen van kerkorgels. 

   1. (pregnant) vertind dun plaatstaal

      • Na de uitvinding van het galvaniseren werd blik op grote schaal gebruikt voor het verpakken van voedsel. 

2. voorwerp dat traditioneel uit dun metaal wordt gemaakt
   1. cilindervormig luchtdicht afgesloten vaatje van dun metaal voor het bewaren van voedsel, drank of andere waar die kan bederven als er lucht bijkomt

      • Er zitten perziken in dat blik. 

      ▸ Met een koud biertje in mijn hand en mijn voeten in helder blauw water was ik als een kind zo blij. Terwijl ik een tweede blikje opentrok zag ik opeens in de verte een zwarte rookpluim.

   2. ronde of vierkante dun metalen doos met deksel

      • We bewaarden de koekjes in het koekblik. 

   3. (huishouden) vlakke of licht gebogen plaat met handvat om stof en vuilnis op te vegen

      • De moeder had een stoffer en blik gehaald en alles van de grond opgeveegd. 

   4. (kookkunst) bak van dun metaal zoals die in een oven wordt gebruikt

      • Het blik moet worden ingevet zodat de cake er niet aan blijft kleven. 

3. verzamelterm voor artikelen die uit dun metaal zijn gemaakt

   • Het was een winkeltje vol oud servies, glaswerk en blik. 

   1. (figuurlijk) (pejoratief) personenauto's

      • Dankzij het betaald parkeren is er nu minder blik op straat. 

Synoniemen

• [2.1] bus (vooral in Vlaanderen)
• [2.2] trommel

Hyponiemen

• [2.2] bus (als het een ronde vorm heeft)

Typische woordcombinaties

• [2.3] stoffer en blik

Hyponiemen

   

autoblik bakblik boterblik cakeblik conservenblik haringblik koekblik petroleumblik platinablik pomblik staalblik (1) taartblik voorraadblik verfblik vuilblik

Afgeleide begrippen

   

blikaars blikachtig blikconserven [1] blikfabriek [2.1] blikgroente [1]  blikken bn  [1]  blikkerig bn  [2.1] blikopener blikpakket [1] blikschaar [2] blikschade blikschieten blikskater [1] blikslager [2.2] blikvoer [1] blikwerk [2.2]  inblikken ww

Typische woordcombinaties

• [2.3]: stoffer en blik

Vertalingen

    1. metaal dat tot dunne bladen is uitgeslagen   

Duits: Blech (de) o Noors: blikk (no) o Nynorsk: blekk (nn) o

Oudnoords: blik o Papiaments: bleki

    2.1 cilindervormig luchtdicht afgesloten vaatje van dun metaal   

Arabisch: صفيحة (ar) v Bulgaars: калай (bg) Chinees: 罐頭 (zh) Duits: Dose (de) v, Blechdose (de) v, Konservendose (de) v, Büchse (de) v, Blechbüchse (de) v, Konservenbüchse (de) v Engels: can (en), tin (en) Fins: säilyketölkki (fi), säilykepurkki (fi) Frans: boite de conserve (fr) v Grieks: κονσέρβα (el) v Hongaars: konzerv (hu) Italiaans: lattina (it) v, barattolo (it) m Japans: 罐詰 (ja) Koreaans: 깡통 (ko)

Kroatisch: konzerva (hr) v Macedonisch: лименка (mk) v, конзерва (mk) v Nederlands: blik (nl) o, conservenblik (nl) o Pools: puszka (pl) v, konserwa (pl) v Portugees: lata (pt) v Russisch: жестянка (ru) v Schots-Gaelisch: cana (gd) m, canastair (gd) m Sloveens: pločevinka (sl) v Spaans: lata (es) v Swahili: mkebe (sw) Tok Pisin: tin (tpi) Zweeds: konserv (sv) g, konservburk (sv) g

    3.3 een blikken plaat (ook wel van ander materiaal) met handvat om stof en vuilnis in op te vegen   

Duits: Kehrblech (de) m

Zelfstandig naamwoord

[B] blik m

1. enkele oogopslag, snelle waarneming met de ogen

   ▸ Gespannen zette ik mijn tent op: om mezelf af te leiden en dieren af te schrikken begon ik hard te fluiten en ik wierp af en toe een blik op de brede vallei onder me.

   ▸ Het was zo'n onschuldige opmerking dat van iedereen in de kamer alleen Oscar en Ingeborg onraad vermoedden en elkaar snel een waarschuwende blik toewierpen.

2. tijd die voor een enkele oogopslag nodig is
3. manier van kijken, gezichtsuitdrukking

   • Mensen die een boze blik richten, doen dit meestal onbewust. 

4. gerichte waarneming met de ogen

   • Hij wierp een blik in de box. 

5. vermogen om te zien

   • Hij heeft een scherpe blik. 

6. (plantkunde) (verouderd) bepaald soort plant, Potentilla anserina , uit de rozenfamilie

   • Blik groeit op rotsachtige bodem. 

Synoniemen

• [6] zilverkruid
• [6] zilverschoon

Hyperoniemen

• [6] ganzerik Potentilla 
• [6] rozenfamilie Rosaceae 

Hyponiemen

• [2] ogenblik
• [5] adelaarsblik, arendsblik, helikopterblik, kennersblik

Afgeleide begrippen

• [1]  bliktanden ww 
• [4] blikvanger, blikveld, blikvernauwing, blikverruimend, blikverruiming
• [5]: blikopener (engl: eye catcher)

Uitdrukkingen en gezegden

• [3] holle blik
  oogopslag waarbij het lijkt of je nergens naar kijkt
• [3] vernietigende blik
  oogopslag met ingehouden woede, gericht op een aanwezige
• [4] ergens een blik op werpen
  ernaar kijken

∗ Ze moesten een noordoostelijke lijn volgen, daar op tweehonderd meter wat doorknippen, vervolgens naar de tweede rij prikkeldraad kruipen, een blik werpen en terugkeren met de woorden dat alles in orde was, omdat er nu eenmaal niets te zien was.

∗ Mag ik een blik op de motor werpen? Ik zei geen ja en geen nee, zelf kon ik alleen de achterbank op en afklimmen en wist niet eens wat je moest doen om een blik op de motor te werpen.

• [4] geen blik waardig keuren
  uit minachting of trots niet aankijken
• [4] iemands blik vangen
  zorgen dat iemand naar je kijkt
• [4] verstand op nul, blik op oneindig
  hard doorwerken zonder je verstand te gebruiken
• [5] een ruime blik hebben
  niet vastzitten aan vooroordelen
• [5] een vooruitziende blik hebben
  rekening houden met wat in de toekomst kan gebeuren
• [5] zijn blik verruimen
  kennis of ervaring op nieuwe gebieden opdoen

Vertalingen

    1. enkele oogopslag   

Duits: Augenaufschlag (de) m

    2. tijd die voor een oogopslag nodig is   

Duits: Augenblick (de) m, Moment (de) m, Nu (de) m

    3. manier van kijken, gezichtsuitdrukking   

Duits: Blick (de) m, Miene (de) v Ido: mieno (id)

Noors: utsikt (no) m Nynorsk: utsikt (nn) v

    4. gerichte waarneming met de ogen   

Duits: Blick (de) m

Pennsylvania-Duits: Blick (pdc) m

    5. vermogen om te zien   

Duits: Blick (de) m

    zijn blik verruimen   

Duits: seinen Horizont erweitern

    6. bepaald soort plant, Potentilla anserina   

Duits: Gänsefingerkraut (de) o

Werkwoord

vervoeging van
blikken

[B] blik

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van blikken
   

   • Ik blik. 

2. gebiedende wijs van blikken
   

   • Blik! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van blikken
   

   • Blik je? 

Gangbaarheid

• Het woord blik staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "blik" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.