blik

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  blik    (hulp, bestand)
• IPA: / blɪk/

Woordafbreking

• blik

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘vertind dun plaatstaal’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1384
• In de betekenis van ‘oogopslag’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1608

[A] + [B] + [C]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	blik	blikken
verkleinwoord	blikje	blikjes

Zelfstandig naamwoord

[A] blik o

1. metaal dat tot dunne bladen is uitgeslagen

   • Dat materiaal daar is blik. 

2. een cilindervormig afgesloten blikken vaatje

   • Er zitten perziken in dat blik. 

   ▸ Met een koud biertje in mijn hand en mijn voeten in helder blauw water was ik als een kind zo blij. Terwijl ik een tweede blikje opentrok zag ik opeens in de verte een zwarte rookpluim.

3. als voorwerpsnaam
   1. een blikken bak (keukengereedschap)
   2. een blikken bus (om verduurzaamde levensmiddelen in te bewaren)

      We bewaarden de koekjes in het koekblik.

   3. een blikken plaat (ook wel van ander materiaal) met handvat om stof en vuilnis op te vegen

      De moeder had een stoffer en blik gehaald en alles van de grond opgeveegd.

Synoniemen

• [2]: trommel

Typische woordcombinaties

• [3.3] stoffer en blik

Hyponiemen

   

autoblik bakblik boterblik cakeblik conservenblik haringblik koekblik petroleumblik platinablik pomblik staalblik (1) taartblik voorraadblik verfblik vuilblik

Afgeleide begrippen

   

blikaars blikachtig blikconserven blikfabriek (1) blikgroente blikkerig blikopener (2) blikpakket blikschaar blikschade (3) blikschieten blikskater blikslager bliktanden blikvoer blikwerk (1)

Typische woordcombinaties

• [3.3]: stoffer en blik

Vertalingen

    1. metaal dat tot dunne bladen is uitgeslagen   

Duits: Blech (de) o Noors: blikk (no) o Nynorsk: blekk (nn) o

Oudnoords: blik o Papiaments: bleki

    2. een cilindervormig afgesloten blikken vaatje   

Arabisch: صفيحة (ar) v Bulgaars: калай (bg) Chinees: 罐頭 (zh) Duits: Dose (de) v, Blechdose (de) v, Konservendose (de) v, Büchse (de) v, Blechbüchse (de) v, Konservenbüchse (de) v Engels: can (en), tin (en) Fins: säilyketölkki (fi), säilykepurkki (fi) Frans: boite de conserve (fr) v Grieks: κονσέρβα (el) v Hongaars: konzerv (hu) Italiaans: lattina (it) v, barattolo (it) m Japans: 罐詰 (ja) Koreaans: 깡통 (ko)

Kroatisch: konzerva (hr) v Macedonisch: лименка (mk) v, конзерва (mk) v Nederlands: blik (nl) o, conservenblik (nl) o Pools: puszka (pl) v, konserwa (pl) v Portugees: lata (pt) v Russisch: жестянка (ru) v Schots-Gaelisch: cana (gd) m, canastair (gd) m Sloveens: pločevinka (sl) v Spaans: lata (es) v Swahili: mkebe (sw) Tok Pisin: tin (tpi) Zweeds: konserv (sv) g, konservburk (sv) g

    3.3 een blikken plaat (ook wel van ander materiaal) met handvat om stof en vuilnis in op te vegen   

Duits: Kehrblech (de) m

    zijn blik verruimen   

Duits: seinen Horizont erweitern

Zelfstandig naamwoord

[B] blik m

1. een oogopslag

   ▸ Gespannen zette ik mijn tent op: om mezelf af te leiden en dieren af te schrikken begon ik hard te fluiten en ik wierp af en toe een blik op de brede vallei onder me.

2. de tijd die voor een blik van het oog nodig is
3. manier van kijken, gezichtsuitdrukking

   • Mensen die een boze blik richten, doen dit meestal onbewust. 

4. het richten van het oog op iets

   • Hij wierp een blik in de box. 

5. het vermogen om te zien

   • Hij heeft een scherpe blik. 

Hyponiemen

• adelaarsblik, arendsblik, helikopterblik, kennersblik, [2] ogenblik

Afgeleide begrippen

• [4] blikvanger, blikveld, blikvernauwing, blikverruimend, blikverruiming
• [5]: blikopener (engl: eye catcher)

Uitdrukkingen en gezegden

• [3]: een holle blik

die niets lijkt te zien

• [3]: een vernietigende blik

waaruit boosheid spreekt

• [4]: ergens een blik op werpen

ernaar kijken

•  Ze moesten een noordoostelijke lijn volgen, daar op tweehonderd meter wat doorknippen, vervolgens naar de tweede rij prikkeldraad kruipen, een blik werpen en terugkeren met de woorden dat alles in orde was, omdat er nu eenmaal niets te zien was.  

• [4]: iemand geen blik waardig keuren

hem uit minachting of trots niet aankijken

• [4]: iemands blik vangen

zorgen dat hij naar je kijkt

• [4]: verstand op nul, blik op oneindig

te werk gaan zonder zijn verstand te gebruiken

• [5]: een ruime blik hebben

ruimdenkend zijn

• [5]: een vooruitziende blik hebben

weten wat er in de toekomst gebeurt

• [5]: zijn blik verruimen

Vertalingen

    1. een oogopslag   

Duits: Augenaufschlag (de) m

    2. de tijd die voor een blik van het oog noodig is   

Duits: Augenblick (de) m, Moment (de) m, Nu (de) m

    3. manier van kijken, gezichtsuitdrukking   

Duits: Blick (de) m, Miene (de) v Ido: mieno (id)

Noors: utsikt (no) m Nynorsk: utsikt (nn) v

    4. het richten van het oog op iets   

Duits: Blick (de) m

Pennsylvania-Duits: Blick (pdc) m

    5. het vermogen om te zien   

Duits: Blick (de) m

    zijn blik verruimen   

Duits: seinen Horizont erweitern

Zelfstandig naamwoord

[C] blik m

1. (plantkunde) Potentilla anserina , een plant uit de rozenfamilie

Synoniemen

• zilverkruid
• zilverschoon

Hyperoniemen

• ganzerik Potentilla 
• rozenfamilie Rosaceae 

Vertalingen

    1. een plant uit de rozenfamilie   

Duits: Gänsefingerkraut (de) o

Werkwoord

vervoeging van
blikken

blik

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van blikken
   

   • Ik blik. 

2. gebiedende wijs van blikken
   

   • Blik! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van blikken
   

   • Blik je? 

Gangbaarheid

• Het woord blik staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek uit 2013 werd "blik" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.