bepalen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  bepalen    (hulp, bestand)
• IPA: / bəˈpalə(n) / (3 lettergrepen)

Woordafbreking

• be·pa·len

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘vaststellen’ voor het eerst aangetroffen in 1704
• afgeleid van paal met het voorvoegsel be- met het achtervoegsel -en

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
bepalen	bepaalde	bepaald
zwak -d	volledig

Werkwoord

bepalen

1. overgankelijk met palen afzetten
2. overgankelijk vaststellen, voorschrijven, regelen

   • Ik heb de afstand tot Groningen bepaald. 

3. overgankelijk beslissend beïnvloeden

   • Iedereen mag meepraten, maar de arts is toch degene die bepaalt wat er gebeurd. 

   ▸ Nu moet blijken of de aanstormende knapen mannen zijn geworden en de grote mannen grote mannen zijn gebleven. Het is veelzeggend dat Vincenzo Nibali, zonder twijfel behorend tot de laatste categorie, pas hierna bepaalt of hij vol voor het geel in Parijs gaat of dat hij voortaan mikt op ritwinst.

   ▸ Eerst reisgidsen halen, dan thuis de bestemming bepalen, om ten slotte op het reisbureau voor de reis te betalen. Alles liep op rolletjes.

4. zijn aandacht ~ op iets: beperken, richten

   • Hij bepaalt zijn aandacht op de hoofdzaak, details laat hij aan zijn personeel over. 

5. zich ~ tot: zich beperken tot

   • Laten we niet in details treden, maar ons bepalen tot de hoofdzaak. 

Verwante begrippen

• beschikken, bevelen, concretiseren, definiëren, determineren, instellen, omschrijven, vaststellen

Hyponiemen

• meebepalen

Afgeleide begrippen

• bepaalbaar, bepaler, bepaling

Vertalingen

    2. vaststellen, voorschrijven, regelen   

Duits: bestimmen (de), festlegen (de) Engels: determine (en), set (en) Frans: déterminer (fr), stipuler (fr)

Indonesisch: menentukan (id) Papiaments: stipulá Spaans: estipular (es), estatuir (es), definir (es), fijar (es), determinar (es), señalar (es), disponer (es)

    3. beslissend beïnvloeden   

Engels: determine (en)

Spaans: determinar (es), establecer (es), ocasionar (es)

    4. zijn aandacht ~ op iets: beperken, richten   

Engels: focus one's attention on (en)

    5. zich bepalen tot   

Engels: limit oneself to (en)

Gangbaarheid

• Het woord bepalen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "bepalen" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.