zeggen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  zeggen    (hulp, bestand)
• IPA: /ˈzɛ.ɣə(n)/

Woordafbreking

• zeg·gen

Woordherkomst en -opbouw

afkomstig van: Middelnederlands: secghen, seggen Oudnederlands: sagon Germaans: *sagjanan = Verwant in Germaans: West: Engels: say (Angelsaksisch: secgan), Duits: sagen, (Oudhoogduits: sagēn), Fries: sizze (Oudfries: sedza) Noord: Zweeds: säga, Deens: sige, Noors: si, (Nynorsk: seie, Oudnoords: segja), IJslands: segja, Faeröers: siga

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
zeggen /ˈzɛ.ɣə(n)/	zei en zeiden*, zegde /zɛɪ̯/, /ˈzɛɣ.də/	gezegd /ɣə.ˈzɛxt/
zwak -d	volledig

Werkwoord

zeggen

1. overgankelijk mondeling mededelen, spreken, betuigen

   • Hij zegt dat hij gewoon aanwezig was. 

2. overgankelijk bevelen

   • Ga daarheen, zeg ik je! 

3. overgankelijk van oordeel of mening zijn

   • En, wat zeg je dáárvan? 

4. overgankelijk, (pregnant) in de vorm van kritiek, een berisping e.d. geven

   • Jij hebt ook altijd wat te zeggen. 
   • Dat laat ik mij niet zeggen! 

Opmerkingen

• Bij zeggen ligt de nadruk op de medegedeelde boodschap, niet op het spreken zelf.
• Van oorsprong een geheel regelmatig vervoegd zwak werkwoord. Door elisie van de g in de stam en vervolgens van de uitgang -de in het enkelvoud is de verleden tijd onregelmatig geworden: zegde > zeide > zei. In Vlaanderen is de regelmatige vorm nog steeds in gebruik.

Verwante begrippen

• uiten, vertellen

Hyponiemen

   

aanzeggen afzeggen dankzeggen goedendagzeggen = herzeggen miszeggen nazeggen omzeggen ontzeggen = opzeggen tegenzeggen terugzeggen toezeggen vaarwelzeggen = verzeggen voortzeggen voorzeggen waarzeggen weerzeggen

Afgeleide begrippen

• gezeg, zeggenschap, zegger, zegging, zegsman, zegster, zegsvrouw, zegsvrouwe, zegswijze, zegswoord

Vertalingen

    1. mondeling mededelen, spreken, betuigen   

Alabama: onka Atayal: kmaial Duits: sagen (de) Engels: say (en) Esperanto: diri (eo) Fins: sanoa (fi) Frans: dire (fr) Fries: sizze (fy) Friulisch: dî Hongaars: mond (hu) Ido: dicar (io) Interlingua: dicer (ia) Italiaans: dire (it) Koerdisch: gotin (ku) Latijn: dicere (la), vocari (la), appellari (la), fari (la)

Napolitaans: dicere Oudnoords: kveða Perzisch: گفتن (fa) Pools: mówić (pl), powiedzieć (pl) Portugees: dizer (pt) Quechua: niy (qu) Roemeens: zice (ro), spune (ro) Russisch: говорить (ru) (imperfectief) (govorít'), сказать (ru) (perfectief) (skazát') Spaans: decir (es) Taroko: marangao Turks: söylemek (tr), demek (tr) Vietnamees: nói (vi) Zweeds: säga (sv)

Zelfstandig naamwoord

de zeggen mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord zegge

Gangbaarheid

• Het woord zeggen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "zeggen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.