stenen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  stenen    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈstenə(n) / (2 lettergrepen); /ˈsteːnə(n)/

Woordafbreking

• ste·nen

Woordherkomst en -opbouw

• [A] afgeleid van  steen zn  met het achtervoegsel -en
  • ww erfwoord via Middelnederlands  stenen ww  van stenen, in de betekenis ‘stenigen’ aangetroffen vanaf de tweede helft van de 12e eeuw; op te vatten als afgeleid van  steen zn  met het achtervoegsel -en
• [B] van Middelnederlands  stenen ww 

	stellend
onverbogen	(alleen attributief)
verbogen	stenen

Bijvoeglijk naamwoord

[A] stenen

1. gemaakt van steen

   • De stenen gevel werd verwijderd. 

   ▸ Op de Hardangervidda bouwde hij stenen bruggen.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
stenen	steende	gesteend
zwak -d	volledig	[A]

Werkwoord

[A] stenen

1. overgankelijk (Vroegnieuwnederlands) doden door bekogeling met keien

   ▸ ⧖ Sy riepen seer en stopten haer ooren
   Vielen tot hem aen eendrachtelijck
   Stieten hem ter stadt wt met verstooren
   En steenden den man Gods crachtelijck.

2. overgankelijk (verouderd) van wegverharding voorzien

   ▸ De straten zijn lang en somtijds ruim, maar altijd hoekerig en slecht gesteend; in de voorsteden vindt men er zelfs, welke, even als de openbare wegen, zijn voorzien van balken, waarop men planken legt.

3. overgankelijk (verouderd) van een of meer edelstenen voorzien

   ▸ U zult bemerken, dat een goed gesteend Zwitsers ankerhorloge niet duur behoeft te zijn.

Synoniemen

• [1] stenigen
• [2] plaveien
• [3] kasten

Zelfstandig naamwoord

de [A] stenen mv

1. meervoud van het zelfstandig naamwoord steen

   ▸ Na uren lopen en een hele tijd zoeken vond ik een vlakke plek voor mijn tent en gooide ik eerst een aantal stenen de struiken in om eventuele slangen te verjagen.

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
stenen	steende	gesteend
zwak -d	volledig	[B]

Werkwoord

[B] stenen

1. overgankelijk uitgeput en klagend (laten) klinken

   ▸ “Laat mij sterven,” steende hij, “gij weet hoe ik sterf. Vertrek, Winfried, en breng mijn vader het schild!”

   ▸ Opvallend is eveneens het veelvuldig opwellen uit het voorwerk van vroegere vertalingen van de verzuchtingen over de zware en de moeilijke taak van de vertaler. Inderdaad, de regelmaat waarmede dit zuchten en dit stenen over het lange moeizame werk - dat vertaalwerk ook is - zich voordoen, moet wie ook zelfs slechts enkele van deze voorwoorden of opdrachten of andere liminaria doorbladert, treffen.

   ▸ Ergens, verder op, zet Peter de kampeertent in elkaar. (…) Hij lijkt ook wel te stenen. Soms komt het me voor, dat Peter met de kampeertent vecht.

Synoniemen

• steunen (meer gangbare uitspraakvariant)
• kreunen
• klagen

Gangbaarheid

• Het woord stenen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "stenen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.